بازار؛ گروه بین الملل: فرزاد رمضانی بونش پژوهشگر ارشد مسائل منطقه ای در مقاله ای به اهداف و نقش سیاسی و اقتصادی پاکستان در شرایط کنونی افغانستان پرداخته که در ادامه میخوانیم:
پس از روی کار آمدن اشرف غنی رئیس جمهور سابق افغانستان و گشوده شدن راه های جایگزین مانند؛ بندر چابهار، کشورهای آسیای میانه و حریم هوایی، وابستگی افغانستان به پاکستان کمتر شد. در حال حاضر، جنبه های زیادی وجود دارد که در آن روابط دو کشور مجددا تعریف شده است:
منافع اقتصادی_ترانزیتی و جهت گیری اقتصادی سیاست خارجی
کاهش رشد اقتصادی سالانه پاکستان و پرداختی های کارگران پاکستانی در سال ۲۰۲۰ به همراه بحران انرژی، قرار گرفتن در فهرست خاکستری اف ای تی اف و غیره، موجب اعمال فشارها و تحریم های اقتصادی بر این کشور شده که کمک های خارجی به این کشور را کاهش داده است.
در همین حال، اسلام آباد به کریدور اقتصادی چین _ پاکستان (با سرمایه گذاری چینی) و نقش ترانزیتی پاکستان توجه می کند. در این میان، مطمئناً افغانستان می تواند در پروژه های رقیب پاکستان از جمله بندر چابهار مشارکت نماید.
از سوی دیگر، افغانستان می تواند با مشارکت در پروژه هایی مانند خط لوله «تاپی»، راه آهن و خط انتقال نیروی برق کاسا_۱۰۰۰ برای دسترسی آسان به تجارت و ترانزیت کالاهای پاکستانی و سپس کشورهای آسیای میانه، یک کریدور بالقوه در نظر گرفته شود.
در همین راستا، ساخت شبکه راه آهن مزار شریف_کابل_پیشاور در فوریه ۲۰۲۱ در تاشکند به پایان رسیده است. در واقع، به نظر می رسد پاکستان سعی می کند از راههای ترانزیت جایگزین دور نماند و منافع اقتصادی خود را در افغانستان جدا از حضور اقتصادی گسترده تر در بازار افغانستان حفظ کند.
تلاشها برای مجبور ساختن افغانستان به پذیرش «خط دیورند»
«خط دیورند» بین مرز پاکستان و افغانستان مساحت ۲۵۶۰ کیلومتری از شمال تا جنوب افغانستان را شامل می شود. در همین حال، با امضای پیمان دیورند میان انگلیس و امیر عبدالرحمان خان در نوامبر ۱۸۹۳ ، افغانستان ادعای خود را در مورد مناطقی مانند سوات، وزیرستان و چمن کنار گذاشت.
در همین راستا، تقریباً بخش هایی از پشتونستان در پاکستان باقی ماند. اما از زمان تأسیس دولت پاکستان (۱۹۴۷)، درگیری افغانستان و پاکستان بر سر خط دیورند یک چالش بزرگ تاریخی بوده است.
علاوه بر آن، در دو دهه گذشته، مرز دیورند نیز محل مناقشه بوده است. محافل ناسیونالیستی پشتون در افغانستان خواستار اتحاد پشتون های دو کشور و پشتونستان بزرگ هستند، موضوعی که پاکستان آن را برخلاف منافع ملی خود می داند.
بسیاری در کابل بر سیاست رسمی افغانستان در مورد خط دیورند و به رسمیت نشناختن آن تأکید کرده اند. اسلام آباد همچنین به رسمیت نشناختن خط مرزی کنونی توسط افغانستان را نقض تمامیت ارضی بخش مهمی از کشور می داند.
در این رابطه، اگر دولت آینده در کابل تلاش کند رویکرد عدم پذیرش دیورند را ادامه دهد، این موضوع همچنان یک چالش بزرگ برای امنیت ملی پاکستان خواهد بود.
ارتباط با احزاب و گروههای قومی در داخل افغانستان
از دیدگاه پاکستان، احزاب سیاسی و اقوام مختلف افغانستان مانند تاجیک، هزاره و ازبک می توانند به رویکرد تشخیص مرز دیورند توجه کنند. در همین راستا، در سالها و ماههای اخیر ، تعدادی از سیاستمداران و اعضای بلند پایه قومی به پاکستان سفر کرده اند..
اسلام آباد در تلاش است از اتهامات حمایت از تروریسم و طالبان در مشورت با جریان های مختلف قومی و سیاسی در افغانستان جلوگیری کرده و از افزایش نفرت و فشار بر پاکستان ممانعت نماید.
از طرفی، احزاب قومی افغانستان را نیز می توان ابزار فشار بر طالبان برای تعدیل رفتار خود در راستای منافع پاکستان دانست.
مشکل و خطر مهاجران افغان
وضعیت اقتصادی و حضور بیش از سه میلیون مهاجر افغان در پاکستان اجازه پذیرش پناهجویان بیشتر در این کشور را نمی دهد. بنابراین، اسلام آباد به همراه ترکیه تصمیم گرفته تا سیاست هایی را برای جلوگیری از هجوم جدید پناهندگان دنبال کند.
احتمال بروز هرج و مرج در اثر جنگ داخلی در افغانستان و تأثیر این وضعیت بر افزایش گسترده پناهندگان به پاکستان موجب شده است که اسلام آباد عملاً از وقوع جنگ داخلی و خونریزی بیشتر در افغانستان جلوگیری کند.
کاهش تهدیدات تروریستی از سوی افغانستان و از بین بردن نفوذ هند در کابل
پاکستان همواره از رقابت خود با هند برای مشروعیت بخشیدن به قدرت سیاسی و اقتصادی خود استفاده کرده است. بسیاری در اسلام آباد معتقدند که تروریست هایی که علیه پاکستان عمل می کنند از حمایت هند و افغانستان برخوردارند.
همچنین، پاکستان مدعی است که ارتباطات پنهانی گروه هایی مانند تحریک طالبان پاکستان و سایرین با سازمان های اطلاعاتی هند و افغانستان و افزایش ناامنی مستند شده است. پاکستان معتقد است هند از حضور خود در افغانستان برای ایجاد مشکل در بلوچستان سوء استفاده می کند.
از آن جایی که بلوچ ها و پشتون ها نیز در افغانستان زندگی می کنند، بنابراین، بسیاری از سیاست گذاران پاکستانی نفوذ هند را در افغانستان به عنوان یک تهدید امنیتی بالقوه در نظر می گیرند.
پاکستان خواهان حکومت در افغانستان است تا نفوذ هند را متوقف کند و از طرفی ظهور تروریسم غیرقابل کنترل در افغانستان پیامدهای وخیمی برای پاکستان دارد.
موج جدید مهاجران به مرزها با نفوذ عناصر تروریستی در پوشش مهاجران افغان همراه است. علاوه بر این، پاکستان می خواهد به تسهیل روابط بین چین و طالبان ادامه دهد تا خاک افغانستان تهدیدی برای پاکستان و چین ایجاد نکند.
همگرایی بین دولت آینده افغانستان و پاکستان
پیش از این، رویکرد انتخابی پاکستان به افراط گرایی توسط شخصیت های مختلف در افغانستان مورد انتقاد قرار گرفته بود.
همچنین، موید یوسف مشاور امنیت ملی پاکستان اعلام کرده بود که پاکستان خواهان حل سیاسی مشکلات افغانستان است و اشغال نظامی را نمی پذیرد. اما بسیاری از منتقدان رویکرد پاکستان، این مسئله را ریاکاری صرف و تقویت دفاع این کشور در برابر انتقادات دیپلماتیک یا احتمال تحریم به دلیل حمایت از یک سازمان تروریستی می دانند.
در این راستا، اسلام آباد جدا از توجه به اصل عدم دخالت در افغانستان، بر تعهد به حل و فصل سیاسی جامع که شامل همه گروه های قومی در افغانستان می شود، تاکید کرده است.
رقابت ژئوپلیتیک با دیگر بازیگران
طالبان در سالهای اخیر توانسته تا درآمد مالی خود را افزایش دهد. در نتیجه، استقلال مالی طالبان تضمین کننده استقلال نظامی و کاهش وابستگی خارجی این گروه است.
در همین حال، با خروج ایالات متحده از افغانستان و بازگشت طالبان به توازن قوا در کابل، نقش این گروه بیشتر تقویت می شود. بنابراین، به نظر می رسد پاکستان در برابر تلاش های ایالات متحده، روسیه، هند و ایران برای مهار نفوذ پاکستان در افغانستان مقاومت کرده و از تمایل سایر قدرتها برای همکاری بیشتر با طالبان حمایت می کند.
چشم انداز
اگرچه بسیاری از گروه ها و احزاب اسلامگرای پاکستانی از ادامه نظام جمهوری خواه در افغانستان حمایت نمی کنند و رابطه بین طالبان و دولت پاکستان را مفید و موثر در نظر می گیرند، اما ادامه تجربه پیشین اسلام آباد در حمایت از طالبان هزینه های زیادی را متحمل شده است.
اگر پاکستان قبلاً از طریق تقویت طالبان و حمایت از تروریسم به دنبال کمک خارجی بوده و موقعیت خود را حفظ کرده است، اکنون سعی دارد خود را به عنوان یک بازیگر فعال در افغانستان نشان دهد و در پی معرفی خود به عنوان حامی صلح است.
بنابراین، در سطح دیپلماتیک، حمایت از برقراری ثبات در افغانستان (البته مطابق با منافع پاکستان) بازگشت امارت اسلامی را به زور در افغانستان نمی پذیرد. از این منظر، در حقیقت، با به دست آوردن تمام قدرت طالبان، آنها قابل توقف نخواهند بود و ایده های مسئله پشتونستان و خط دیورند دوباره زنده خواهد شد.
همچنین، تکیه بر طالبان نیز روند طالبان سازی در پاکستان را کلید می زند. با شکست احتمالی کامل طالبان و تصرف کامل قدرت توسط مخالفان در افغانستان، موضوع دیورند و انتقام از پاکستان نیز مطرح خواهد شد.
بنابراین، پاکستان همچنین در حال رایزنی با همسایگان افغانستان در خصوص صلح در این کشور و همزمان دیپلماسی برای پذیرش جهانی طالبان است. اسلام آباد همچنین خواهان این مسئله است که طالبان به صورت یک جانبه به عنوان دولت جدید افغانستان به رسمیت شناخته شود.
علاوه بر آن، پاکستان منتظر است که طالبان اقدامات موثری علیه تحریک طالبان پاکستان (TTP)، احترام به حقوق زنان و اقلیت ها، جلوگیری از قاچاق مواد مخدر و اسلحه، جلوگیری از جنگ داخلی و تشکیل دولت ائتلافی یا دولت موقت در افغانستان انجام دهند.
در واقع، مشارکت طالبان و رهبران سیاسی افغانستان در ساختار دولت انتقالی جدید در افغانستان و توازن سیاسی در دولت آینده افغانستان به نفع اسلام آباد خواهد بود، زیرا کنترل کامل جناح ها و تعادل در سیاست خارجی افغانستان می تواند عمق استراتژیک پاکستان را در افغانستان فراهم کند.
نظر شما