بازار؛ گروه بین الملل: سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اخیراً اعلام کرده مذاکرات وین مذاکراتی برای رسیدن به یک متن جدید نیست. مذاکرات وین برای اطمینان از اجرای برجام طابق النعل بالنعل آنچنان که در برجام آمده و مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ توسط آمریکاست. آن‌چه در وین تا امروز صورت گرفته اطمینان از این مسیر است که اگر آمریکا به تمامی تعهداتش ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ به صورت راستی آزمایی شده برگردد، قطعا جمهوری اسلامی ایران موافقت خواهد کرد که آمریکا در اتاق و میز برجام بنشیند و ایران هم اقدامات جبرانی خودش را متوقف خواهد کرد و مطابق برجام تعهدات خود را انجام خواهد داد.
خطیب‌زاده تصریح کرده بود: این گفت‌وگوها بیش از این‌که گفت‌وگوهایی منتهی به یک متن جدید باشد، گفت‌وگوهای تکنیکی است که با جزییات فرابخشی با حضور برخی جهات مرتبط در مذاکرات وین انجام شده است و از این پس هم نیز همین طور خواهد بود و به صورت اجماع حاکمیتی پیش خواهد رفت. این‌که پیشانی آن وزارت خارجه و یا جای دیگر باشد، تصمیمی است که طی روزهای آتی اعلام خواهد شد. مهم این است که تاکنون و پس از آن به صورت اجماعی و با تصمیم ملی کارها جلو خواهد رفت.
خبرنگار بازار در گفتگو با پروفسور «شیرین هانتر» عضو شورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا به بررسی آینده برجام بر اساس اظهارات خطیب زاده پرداخته است که در ادامه می آید.
هانتر متخصص مسائل سیاسی ایران، خاورمیانه و اسلام سیاسی است. تا پیش از انقلاب ۵۷ ایران، هانتر عضو وزارت امور خارجه ایران بوده‌است و پس از آن به ایالات متحده مهاجرت نمود. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسه و ترکی مسلط است. وی همچنین عضو شورای روابط خارجی امریکاست.
کتاب «روابط ایرانی-عربی، فرایندهای تنش و سازگاری» از جمله کتابهای متأخر هانتر است. این کتاب تلاشی برای فهم و درک بهتر تاثیرات رقابت‌های فرهنگی، مدرنیزاسیون (نوگرایی)، اختلافات قومی و مذهبی، دولت‌سازی، نقش قدرت‌های بزرگ و سیستم سیاسی بین‌المللی بر روابط ایرانیان و اعراب طی هفت دهۀ گذشته است.
از جمله آثار دیگر وی می توان به کتابهای «خدا در کنار ماست: دین و امور بین الملل»، «سیاست خارجی ایران در دوران بعد از شوروی»، «ایران متفرق: ریشه های تاریخی مناظرات ایرانیان درباره هویت »، «فرهنگ و حکومت در قرن بیست و یکم»، «اسلام در روسیه؛ سیاست هویت و امنیت»، «آینده اسلام و غرب؛ برخورد تمدنها یا همزیستی مسالمت آمیز»، «صدای اسلام از جناح اصلاح طلب»، «اسلام و حقوق بشر»، «مدرنیزاسیون، دموکراسی و اسلام» و «اسلام: دین دوم اروپا» اشاره کرد.
*«سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت خارجه ایران اخیرا به طور ضمنی اعلام کرد ممکن است در دولت ابراهیم رئیسی، متولی مذاکرات هسته ای وزارت خارجه نباشد و احتمالا شورای عالی امنیت ملی ایران مذاکرات را به پیش ببرد. این موضوع چه آثاری بر مذاکرات وین خواهد داشت؟
این شاید بد نباشد. مسائل مربوط به برجام هیچگاه در تسلط کامل وزارت خارجه نبوده است. به خصوص پس از آنکه انتظارات از برجام برآورده نشد، موقعیت وزارت خارجه ضعیف تر شد. مساله مهم این نیست که چه نهادی مسئول مذاکرات باشد بلکه مساله اصلی این است که آیا ایران حاضر خواهد بود بعضی از مواضع خود را تغییر دهد.
مسأله برجام امروز بیش از پیش با مسائل دیگر نظیر توان موشکی ایران و سیاست منطقه ای گره خورده است.
*سعید خطیب زاده همچنین اعلام کرده است «ایران در مذاکرات وین براساس تصمیم نظام و تصمیم حاکمیتی مذاکره کرد. در ایران تغییر دولت صورت گرفته و طبیعی است تغییراتی انجام شود اما این بدان معنا نیست که تصمیم حاکمیتی ایران تغییر کند.» آیا این به معنای عدم تغییر در سیاست ایران در خصوص تداوم مذاکرات وین ارزیابی می شود؟
تصمیم در مورد مذاکرات هسته ای را همیشه حاکمیت گرفته است. مسأله این است که منظور از حاکمیت چیست و کیست. در مذاکراتی که منجر به برجام شد آقای ظریف نقش مهمی داشت و بعضی تصمیماتی گرفت که کاملاً مورد تأیید حاکمیت نبود.
در حال حاضر موضع روشنی از طرف حاکمیت ابراز نشده است. رهبر گفته اند که «مساله هسته ای را تمام کنید.» اما چگونگی اتمام آن تصریح نشده است. به طور خلاصه در حال حاضر روشن نیست که موضع حاکمیت چیست.
*خطیب زاده همچنین گفته است «همه طرف‌ها در برجام باید به دقت توجه کنند که روزهای آتی روزهای بسیار مهمی است در نحوه صحبت‌ها و ارائه مواضع و موضع گیری‌هایشان و تلاش‌هایی که انجام می‌دهند دقت کنند. هر اقدامی که سازنده نباشد، قطعا مضر گفت‌وگوها در وین است. جمهوری اسلامی ایران مطابق رفتار طرف‌های مقابل تصمیم خود را اتخاذ خواهد کرد. آن‌چه الان مهم است این است که با همکاری ۱+۴ با ایران دور بعدی گفت‌وگوها در وین را از سر بگیریم.» به نظر می رسد سخنان وی اشاره به نشست آتی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی دارد. آیا به نظر شما، شورای حکام آژانس در نشست آتی جانب احتیاط را رعایت خواهد کرد یا برای فشار به ایران ممکن است قطعنامه صادر کند؟
رمزگشایی از اظهارات مقامات ایران در مورد برجام آسان نیست. این شامل اظهارات آقای خطیب زاده هم می شود. ایران در چند روز اخیر دوباره لحن خشن تری را اتخاذ کرده است.
آقای امیرعبداللهیان اخطار داد که کشورهای دیگر باید با ایران با احترام صحبت کنند. اگر کشورهای اروپایی و آمریکا به این نتیجه برسند که توافق در مورد برجام امکان پذیر نیست، چه بسا دوباره پرونده ایران را به شورای امنیت بکشانند.
این بستگی به این دارد که تهران چه سیگنالهایی را به کشورهای دیگر بدهد.
*اخیرا «نفتالی بنت» نخست وزیر اسرائیل با «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا دیدار کرد و در خصوص «طرح جایگزین» برجام به توفق رسیدند. این اقدام در حالی است که دولت رئیسی در ایران به قدرت رسیده است، حاوی چه پیامی است؟
«بنت» در سفر اخیر اظهارات بسیار تحریک کننده داشت. از جمله از کشتن ایران با هزار قطعه جراحت صحبت کرد. این موضع اسرائیل موقعیت دولت آقای رئیسی را مشکل تر خواهد کرد.
به طور کلی هر قدر ایران در رسیدن به نوعی توافق فراگیر با آمریکا تأخیر کند موقعیتش ضعیف تر خواهد شد. این روزها پس از خروج از افغانستان موقعیت سیاسی بایدن شکننده شده است. بنابراین من بعید می دانم که او در مورد ایران، اسرائیل را به چالش بکشد.
*«رابرت مالی» اخیرا «دان شاپیرو» سفیر سابق آمریکا در اسرائیل را به تیم مذاکره کننده هسته ای با ایران اضافه کرده است. دلیل این موضوع چیست و آیا تغییری در رویکرد آمریکا در خصوص برجام ایجاد خواهد شد؟
طرفداران اسرائیل در آمریکا هیچگاه به «رابرت مالی» اطمینان کافی نداشته اند. بنابراین به نظر من در آینده «دان شاپیرو» نقش مهمتری خواهد داشت.
نظر شما