تهمینه غمخوار؛ بازار: پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور دولت سیزدهم، مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق در تماسی تلفنی انتخاب وی را به عنوان رئیس جمهور ایران تبریک گفت و خواستار تقویت روابط دوجانبه و همکاری های مشترک در زمینه های مختلف به ویژه اقتصادی و امنیتی و مبارزه با تروریسم شد.
علاوه بر آن، برهم صالح رئیس جمهور عراق نیز به منظور شرکت در مراسم تحلیف رییس جمهور جدید ایران به تهران سفر کرد و در دیدار با ابراهیم رئیسی اظهار داشت که با وجود پیشرفت های چشمگیر روابط دو کشور پس از سقوط دیکتاتوری صدام، اما همچنان ظرفیت های بیشماری برای گسترش روابط دو کشور وجود دارد. وی همچنین گفت که این موضوع در تاریخ ثبت است که ایران یار روزهای سخت عراق است و این مسئله همواره چراغ راه آینده روابط دو کشور خواهد بود.
از طرفی در هفته گذشته فواد حسین، وزیر امور خارجه عراق روز سه‌شنبه ۱۹ مرداد وارد تهران شد در حالی که حامل خبر مهمی بود. وی از رئیسی برای شرکت در نشست کشورهای همسایه عراق که در اواخر ماه جاری برگزار می شود، دعوت کرد. وزیر خارجه عراق این نشست را گامی در جهت گذاشتن سنگ بنای اقدام جمعی کشورهای منطقه برای ایجاد امنیت پایدار در منطقه عنوان کرد.
رئیس جمهور ایران نیز در پاسخ به این پیام تبریک و دیدارها ضمن تقدیر و تشکر از مقامات بلند پایه عراقی و اشاره به روابط میان دو کشور، اینگونه اظهار داشت که بنای ما بر این است که در دوره پیش رو سطح روابط دو کشور روز به روز ارتقا یابد و جمهوری اسلامی به تعبیر رهبر معظم انقلاب خواهان عراق قوی و مقتدر است.
وی همچنین اذعان داشت که همکاری و هم‌افزایی کشورهای منطقه بدون دخالت بیگانگان، شرط لازم برای پایداری امنیت منطقه و نیز برقرای آرامش در کشورهای منطقه و تامین رفاه برای ملت‌های منطقه است و ایران رشد و پیشرفت عراق را رشد و پیشرفت خود می‌داند.
علاوه بر آن، سید ابراهیم رئیسی در دیدار نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، ضمن درنظر گرفتن ریشه ای و قلبی بودن روابط جمهوری اسلامی ایران و عراق، بیان داشت: امروز شرایط مناسبی فراهم شده تا بر پایه اشتراکات تاریخی و فرهنگی، روابط و همکاری های قوی تر و گسترده تری در بخش های مختلف و در راستای رونق اقتصادی داشته باشیم.
حال با توجه به اهمیت گسترش روابط دوجانبه میان دو کشور با توجه به اشتراکات زیاد از سوی مقامات دو کشور از سالهای گذشته و تمایل مقامات عراقی به افزایش مناسبات با ایران در دولت جدید، خبرنگار بازار گفتگویی با «اصغر شکری مقدم»، کارشناس مسائل استراتژیک در همین رابطه انجام داده که مشروح مصاحبه را در ادامه می خوانید:
* آقای رئیسی در دیدار با نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، روابط جمهوری اسلامی ایران و عراق را ریشه ای و قلبی دانست و اظهار داشت که به دلیل آن که سطح تعاملات با عراق و به‌ویژه اقلیم کردستان با شرایط مطلوب فاصله زیادی دارد، باید با سازوکار معین، گام‌های استواری در جهت استفاده از همه ظرفیت‌های موجود و رفاه بیشتر مردم خود برداریم. وی همچنین در دیدار برهم صالح رئیس جمهوری عراق نیز اعلام کرد که جمهوری اسلامی خواهان عراق قوی و مقتدر است. جنابعالی چه چشم اندازی را در دولت جدید برای گسترش روابط مابین با توجه به اینکه از نظر برهم صالح نیز همچنان ظرفیت‌های بیشماری برای گسترش مناسبات دو کشور وجود دارد، می بینید؟
داوری در مورد سیاست خارجی دولت آیت‌الله رئیسی خیلی زود است. ولی بر اساس اظهارنظرهای جسته و گریخته‌ای که از آقای رئیسی در دسترس است می‌توان گفت به نظر می‌رسد رئیسی تصمیم‌سازی های کلان سیاست خارجی را بیشتر به شورای عالی امنیت ملی بسپارد و با توجه به چالش‌های داخلی که پیش روی این دولت وجود دارد، بیشتر بر مسائل داخلی تمرکز کند.
این امر دلایل مختلفی دارد که در این جا مجالی برای پرداختن به آن نیست. آنچه با اطمینان بیش‌تری در مورد سیاست خارجی دولت رئیسی می‌توان گفت این است که این دولت در سیاست خارجی خود گسترش روابط با همسایگان را در اولویت قرار خواهد داد؛ یعنی نگاه دولت بیشتر نگاه به شرق خواهد بود.
از میان همسایگان هم جمهوری اسلامی با عراق و به خصوص اقلیم کردستان بیشترین روابط فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را دارد و به نظر می‌رسد یکی از اهداف دولت رئیسی گسترش هرچه بیشتر این روابط است. اما باید دید که این دولت تا چه حد می‌تواند مسائل داخلی را مدیریت کند تا بتواند به این امر بپردازد.
به نظر می‌رسد یکی از اهداف دولت رئیسی گسترش هرچه بیشتر این روابط است، اما باید دید که این دولت تا چه حد می‌تواند مسائل داخلی را مدیریت کند تا بتواند به این امر بپردازد
* چندی پیش اخباری در خصوص پروژه «شام جدید» مطرح شد. اینگونه که مشخص است این پروژه منجر به افزایش قابل توجه روابط اقتصادی سه کشور عراق، اردن و مصر با یکدیگر خواهد شد و می‌توان آن را به تلاش عراق برای متوازن سازی روابط خارجی خود نسبت داد. ارزیابی و نظر شما در خصوص این موضوع چیست؟
نه تنها عراق بلکه تمام کشورها به دنبال تنوع و متوازن سازی در روابط خارجی خود هستند. پروژه شام جدید هم یکی از تلاش‌های عراق برای این هدف در روابط خارجی خود است. این پروژه هم دارای اهداف اقتصادی است و هم اهداف سیاسی. ولی در حال حاضر جنبه اقتصادی آن بر جنبه سیاسی ارجحیت دارد.
به نظر می‌رسد تشکیل‌دهندگان این پروژه در آینده به دنبال گسترش آن به سوریه، لبنان و فلسطین باشند. اما در عمل باید دید که چقدر این پروژه موفق خواهد بود. اولویت عراق برای این پروژه در حال حاضر مؤلفه‌های اقتصادی است و محور مقاومت یک مسأله فرهنگی_سیاسی است و به نظر می‌رسد فاصله گرفتن از محور مقاومت با یک اتحاد اقتصادی برای عراق بسیار مشکل باشد.
* یکی از کارشناسان برجسته اقتصادی عراقی اینگونه عنوان کرده که طرح جدید نخست وزیر عراق به مفهوم رویکرد عراق به سمت اقتصاد آمریکایی، شیخ نشین های حوزه خلیج فارس، مصر و اردن است و این به معنای صرف نظر کردن از توافقنامه با چین است که دولت عادل عبدالمهدی با پکن در ۲۰۱۹ امضا کرده است. نظر و تحلیل شما در این زمینه چیست؟ آیا چنین اقدامی از سوی عراق در حال انجام است؟
در حال حاضر اکثر کشورها به اقتصاد چین دچار شده‌اند. عراق نیز از این قاعده مستثنی نخواهد بود. اقتصاد آمریکایی هم دیگر توان مقابله با اقتصاد چین را ندارد. عراق با پروژه شام جدید که موفقیت آن دارای هزاران اما و اگر است، نه می‌خواهد و نه می‌تواند از اقتصاد چین صرف نظر کند. در صورت موفقیت این پروژه فقط در روابط خارجی عراق تنوع ایجاد می‌شود و عراق رابطه اقتصادی با چین را فدای این پروژه نخواهد کرد.
عراق با پروژه شام جدید که موفقیت آن دارای هزاران اما و اگر است، نه می‌خواهد و نه می‌تواند از اقتصاد چین صرف نظر کند
* تهدیدات پروژه «شام جدید» برای ایران چیست؟ آیا این پروژه منجر به کاهش نفوذ ایران در منطقه به ویژه عراق می‌شود؟
اول باید به این امر توجه کرد که اتحادهای اقتصادی به دلایلی در خاورمیانه خیلی موفق نبوده و نیستند. به جز اوپک که آن هم شرایط ویژه خود را دارد. در نتیجه باید به موفقیت پروژه شام جدید هم به دیده شک نگاه کرد. دوم نفوذ ایران در عراق یک نفوذ فرهنگی_سیاسی است تا اقتصادی. حتی در صورت موفق بودن این پروژه به نظر نمی‌رسد که نفوذ ایران در عراق را خیلی با چالش مواجه نماید.
* این احتمال نیز مطرح است که با تثبیت شدن اوضاع در سوریه و با چراغ سبزی که آمریکایی‌ها می‌دهند، سوریه نیز وارد این پروژه جدید شود که هدف از این امر دور کردن دمشق از تهران و البته مقابله با نفوذی است که ترکیه در بخش‌هایی از این کشور پیدا کرده است. دیدگاه شما در این باره چیست؟
نفوذ ایران در سوریه نیز همانند عراق یک نفوذ فرهنگی_سیاسی است. بیشتر کشورهایی که در حال حاضر عضو پروژه هستند و یا در آینده عضو آن خواهند شد ثبات سیاسی نداشته و هنوز در آن‌ها روند دولت_ ملت سازی به سرانجام نرسیده است.
سوریه نیز از این قاعده مستثنی نیست. این امر باعث می‌شود که به نظر با یک پروژه نسبتاً اقتصادی بین المللی نتوان سیاست یک کشور مانند سوریه را چرخانده و آن را از ایران دور کند.
* در حالی که عراق ۴۰ درصد از نیاز برقش را از ایران تامین میکند، با امضای توافق با کشورهای عربی به دنبال چیست؟ چرا عراق از مدتها به دنبال کاهش وابستگی اقتصادی به ویژه در حوزه انرژی به ایران است؟
وابستگی به یک کشور برای تمام کشورها وضع نامطلوبی است و همه کشورها جهت کاهش وابستگی از طریق موازنه منفی یا مثبت به دنبال کاهش این وابستگی هستند. عراق نیز از این قاعده مستثنی نیست. عراق از طریق موازنه مثبت به دنبال کاهش وابستگی به ایران خواهد بود که باید دید در عمل چقدر موفق خواهد بود.
عراق از طریق موازنه مثبت به دنبال کاهش وابستگی به ایران خواهد بود که باید دید در عمل چقدر موفق خواهد بود
با توجه به شکاف های سیاسی و فرهنگی متعدد عراق با دیگر کشورهای عربی منطقه، باید به موفقیت اتحادهای عراق با آن‌ها به دیده شک نگاه کرد. به نظر می‌رسد حذف ایران از اقتصاد عراق توسط این کشور ممکن نخواهد بود.
نظر شما