پروین قادری دانشمند*؛ بازار: این روزها رفته‌رفته به زمان برداشت گردو از باغ‌ها و گردو زارهای همدان نزدیک می‌شویم چراکه تابستان که وارد سومین ماه خود شود کم‌کم گردو زارها هم شلوغ شده و عملیات گردو تکانی آغاز می‌شود.
این مراسم در شهرستان تویسرکان که مهد تولید گردوی کشور و یا به عبارتی طلای سبز جهان است با حساسیت بیشتری دنبال و گردوهای برداشت‌شده برای مصارف متعدد روانه بازار می‌شود.
گردو یکی از درختانی است که از تمام بخش‌های آن از ریشه گرفته تا تنه درخت، برگ، میوه، پوست سبز، پوست چوبی و مغز گردو در صنایع مختلف آرایشی، بهداشتی، غذایی، صنایع و معادن، شیرینی‌پزی و مصارف دارویی استفاده می‌شود به‌طوری‌که از آن به‌عنوان میوه‌ای معجزه‌آسا یاد می‌شود و به‌واسطه بهره‌مندی از خواص قابل‌توجه؛ مصرف آن توصیه‌شده است.
در این میان گردوهای تولیدی استان همدان که از قطب‌های گردو کاری کشور محسوب می‌شود ازنظر میزان چربی، درصد بالای مغز نسبت به‌کل میوه و سفیدی و درشتی مغز از بهترین گردوهای جهان است ضمن اینکه گردو از محصولات مهم خشکباری در دنیا محسوب می‌شود و در کشور ما نیز از جایگاه مهمی برخوردار است.
ایران با تولید بیش از ۲۶۰ هزار تن گردو در سال مقام سوم تولید این محصول را در دنیا داراست و بااینکه این‌گونه بومی ایران بوده و سپس به سایر نقاط جهان انتقال‌یافته اما ایران در مقایسه با سایر کشورهای تولیدکننده در این زمینه ازنظر کیفی توسعه چندانی نیافته است.
سطح زیر کشت گردو در کشور افزون بر ۶۶۰ هزار هکتار است که از این میزان بیش از ۶۳۰ هزار هکتار را درختان بارور و مابقی را گردوهای غیر بارور شامل می‌شوند و به‌طور متوسط میزان عملکرد گردو نیز در حدود ۲ هزار کیلوگرم در هکتار است.
ایران ازنظر تولید هفت درصد تولید گردوی دنیا را داراست که از این میزان در استان همدان ۱۹ هزار و ۳۰۰ هکتار سطح زیر کشت باغات گردو است و ۱۳ درصد باغات گردوی کشور در استان همدان قرار دارد.
همدان دارای مزیت نسبی در تولید گردو است و درحالی‌که سرانه تولید گردو در دنیا به ازای هر نفر حدود ۰.۵ کیلوگرم و در کشور ۳.۳ کیلوگرم است این رقم در استان همدان افزون بر ۳۰ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال است
این اعداد نشان‌دهنده آن است که همدان دارای مزیت نسبی در تولید گردو است و درحالی‌که سرانه تولید گردو در دنیا به ازای هر نفر حدود ۰.۵ کیلوگرم و در کشور ۳.۳ کیلوگرم است این رقم در استان همدان افزون بر ۳۰ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال است.
طبق آمار و اسناد منتشرشده ایران سومین کشور تولیدکننده گردو در دنیا است و بعد از چین و آمریکا حرف برای گفتن دارد و بر همین اساس و با توجه به خاصیت‌ها و ویژگی‌های برجسته عنوان شده باید مسئولان امر توجه بیشتری به این محصول تولیدی داشته باشند تا از این ظرفیت خدادادی در راستای توسعه اقتصادی و ارزآوری بهره لازم برده شود.
ایران ازنظر صادرات محصول گردو سهم ناچیزی از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده و در جایگاه بیست و دوم قرارگرفته که در بررسی‌ها مهم‌ترین موانع صادرات این محصول در بازارهای خارجی را می‌توان در عدم یکنواختی اندازه، کیفیت پایین مغز گردو و مواردی از این قبیل دانست که بیشتر ناشی از کاشت درختان گردو با منشأ بذری و بدون استفاده از ارقام پیوندی و اصلاح‌شده است.
بخش اعظم سطح زیر کشت گردو در استان همدان و حتی کشور به‌وسیله نهال‌های بذری صورت می‌گیرد که این نهال‌ها باعث تنوع ارقام و تنوع محصول شده و غیریکنواختی تولید را رقم می‌زنند
بر اساس همین اطلاعات در مسیر بهره‌مندی بیشتر از این نعمت الهی یکی از کارهای مهمی که باید دنبال شود طرح سرشاخه کاری باغات گردو است چراکه بخش اعظم سطح زیر کشت گردو در استان همدان و حتی کشور به‌وسیله نهال‌های بذری صورت می‌گیرد که این نهال‌ها باعث تنوع ارقام و تنوع محصول شده و غیریکنواختی تولید را رقم می‌زنند و این موضوع مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
سرشاخه کاری درختان گردو طرحی است که به‌واسطه آن ضمن اصلاح و تعویض تاج درختان نامرغوب با ژنوتیپ های برتر و پر محصول افزایش عملکرد و تولید محصول یکنواخت مدنظر قرار می‌گیرد ضمن آنکه آشنایی باغداران با روش‌های پیوند سرشاخه کاری درختان نامرغوب و انتقال و آموزش‌یافته‌های تحقیقاتی به باغداران نیز لحاظ می‌شود.
آنچه مسلم است با اجرای این طرح عملکرد محصول تولیدی حداقل ۲ تا ۳ برابر افزایش خواهد یافت کما اینکه افزایش کیفیت محصول را نیز شاهد خواهیم بود که همین یکنواختی محصول و بازارپسندی فراهم کردن زمینه برای افزایش صادرات محصول را ممکن می‌شود؛ بنابراین اجرای طرح تغییر رقم درختان گردو می‌تواند تا حد زیادی موانع و مشکلات تولید گردوی باکیفیت را مرتفع کرده و با اصلاح ساختار موجود و تغییر ارقام فعلی با ارقام برتر و مرغوب شاهد توسعه صادرات آن نیز خواهیم بود.
هرچند به گفته مسئولان جهاد کشاورزی برنامه‌ها به سمتی است که باغداران به این موضوع توجه کنند تا بتوانیم از منابع آب‌وخاک و اقلیم استفاده حداکثری و تولید بهتری داشته باشیم و جایگاه خود را در صادرات دنیا به دست آوریم اما آنچه مسلم است هنوز ابتدای راهیم و باید با توان بیشتری کارها را پیش برد.
یکی دیگر از مقوله‌هایی که در بحث صادرات عنوان می‌شود رقابت محصول در کشورهای دیگر است به‌طوری‌که هر چه محصول ازلحاظ کیفیت و کمیت رقابتی‌تر باشد صادرات بهتر خواهد بود.
هنوز هم که هنوز است در استان همدان حرف‌ها جامه عمل به تن نکرده و بسته‌بندی تولیدات ضعیف است
برخی کشورهای دنیا در خصوص صادرات گردو درزمینهٔ بسته‌بندی، کیفیت و مواردی از این قبیل حرف برای گفتن دارند اما هنوز هم که هنوز است در استان همدان حرف‌ها جامه عمل به تن نکرده و بسته‌بندی تولیدات ضعیف است.
این موضوع آنجا شکل جدی‌تری به خود می‌گیرد که در سایر کشورها به زنجیره تولید هم دقت می‌شود چراکه هرچه بتوانیم زنجیره تولید را در محصولات کشاورزی داشته باشیم قیمت تمام‌شده کمتر می‌شود و ازنظر کیفیت تولیدی شاهد ارتقاء وضعیت هستیم، اما در همدان هنوز زنجیره گردو شکل نگرفته درحالی‌که یکی از قطب‌های اصلی تولید گردو در کشور هستیم.
در زنجیره گردو مراحل کشت، برداشت، سورت و بسته‌بندی انجام و محصول تحت یک برند خاص برای کشورهای دیگر ارسال می‌شود اما این موضوع در جامعه ما رخ نداده و همچنان بیشتر کارها سنتی انجام می‌شود درحالی‌که اگر بخش خصوصی وارد این مقوله شده و به موضوع توجه کند آینده درخشانی در انتظار گردوی تولیدی استان همدان خواهد بود.
البته واحدهای بسته‌بندی خشکبار در استان همدان فعالیت دارند که توان بسته‌بندی مغز گردو را هم دارند اما به‌طور مشخص واحد بسته‌بندی مغز گردو در استان همدان نداریم.
ناگفته پیداست گردو نه‌تنها یک محصول چندمنظوره کشاورزی است بلکه ظرفیتی بی‌بدیل برای بهره‌وری در حوزه اقتصادی به شمار می‌رود و می‌تواند همدان را به جایگاه صادراتی خود نزدیک کند.
مهد طلای سبز ایران باید از ظرفیت این موهبت بزرگ الهی با برنامه‌ریزی‌های دقیق، علمی، کارشناسانه و هدفمند بیشترین بهره‌وری را در مسیر رونق بخشی به اقتصاد خود ایجاد کند که این امر جز با همکاری عموم مردم، دستگاه‌های اجرایی مختلف و تشکل‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد محقق نمی‌شود.
*فعال رسانه ای
نظر شما