بازار؛ گروه استانها: شهرستان ۱۸۰ هزارنفری قوچان در ۱۳۷ کیلومتری شمال غربی مشهد قرار دارد و باوجوداینکه امسال ۲۷ هزار هکتار از کشتزارهای این شهرستان زیر کشت گندم و جو دیم قرارگرفته بود اما به دلیل بروز خشک‌سالی ۹۰ درصد محصولات این مزارع از بین رفت.
شهرستان قوچان از دیرباز به‌عنوان یک منطقه با بارش نسبتاً خوب مطرح بوده است و اقتصاد منطقه نیز بر همین مبنا ترسیم‌شده است اما متأسفانه در ۱۵ سال گذشته کمبود بارش‌ها و پراکندگی و رگباری بودن آن خسارت جبران‌ناپذیری بر کشاورزان این منطقه وارد کرده است.
در همین راستا و به‌منظور بررسی میزان بارندگی و ضرورت‌هایی که باید در این راستا جدی بگیریم با سید موسی حسینی جعفرآبادی مدیر امور منابع آب شهرستان قوچان به بحث و گفت‌وگو نشستیم.
* وضعیت بارش‌های امسال نسبت به سال گذشته چگونه است؟
در سال آبی جاری وضعیت بارندگی استان خراسان رضوی ۹۶ میلی‌متر بوده است که ۶۵ درصد نسبت به سال آبی گذشته و ۴۶ درصد نسبت به میانگین درازمدت طی ۳۶ سال اخیر کاهش بارندگی و بارش وجود داشته است.
* در شهرستان قوچان چقدر کاهش بارندگی داشتیم؟
در سطح شهرستان نیز تا اواخر خردادماه ۱۴۴ میلی‌متر بارندگی بوده است که در مقایسه با سال گذشته ۵۴ درصد و نسبت به میانگین درازمدت نیز ۳۶ درصد کاهش داشتیم .
در شهرستان قوچان باوجود بارش باران ولی به دلیل عدم توزیع مکانی و زمانی بارندگی خشک‌سالی کشاورزی نیز داشته‌ایم بطوریکه در سال زراعی گذشته از ۳۱۵ میلی‌لیتر به ۱۴۴ میلی‌لیتر بارندگی رسیدیم.
* نیاز آبی این شهرستان چقدر است؟
نیاز آب شهرستان حدود ۴۰۰ لیتر بر ثانیه است.در حوزه تأمین آب شرب شهروندان از سال ۹۵ طرح مطالعاتی آغاز کردیم به طوری که برآورد میانگین جهت تأمین نیاز آب شهرستان ۴۰۰ لیتر بر ثانیه برآورد شده است که البته با توجه به فصل تابستان و زمستان این حجم مصرف بیش‌تر و یا کم‌تر می شود.
* این آب از کجا تأمین می‌شود؟
در این راستا ۲۷ حلقه چاه به حوزه شهری اختصاص داده‌شده است که از ۲۷ حلقه چاه تعداد ۲۵ حلقه آن با ۳۵۰ لیتر فعال و تخصیص داده‌شده است که به خاطر افت منابع آب زیرزمینی حداکثر بهره‌برداری آن ۳۰۰ لیتر بر ثانیه است.
* این کسری ۱۰۰ لیتر در ثانیه را از کجا تأمین می‌کنید؟
ازآنجاکه توان آبدهی در چاه‌ها وجود ندارد بنابراین به دنبال راه‌های تأمین دیگری از جمله بهره مندی از سد«تبارک» هستیم که در سال آبی گذشته بیش‌ترین حجم آبی ذخیره‌شده با حدود ۳۳ میلیون مترمکعب را در آن داشتیم.
* برای مدیریت مصرف آب چه باید کرد؟
در این راستا همواره در حوزه آب شهری و کشاورزی به‌صورت حالت انقباضی عمل کردیم.متأسفانه رهاسازی بیش‌تر آب در حوزه کشاورزی و کشت محصولاتی که هیچ‌گونه توجیه اقتصادی و معیشتی نداشته است بزرگ ترین مانع در مدیریت مصرف است.
در این راستا در حوزه کشاورزی نیاز است برنامه الگو کشت برای هر روستا تعریف شود و بر اساس همان الگو کشاورز پیش ببرد.به طور مثال در جلسه شورای حفاظت از منابع آب درخواست شده تا جهت صرفه‌جویی از آب شرب برای فضای سبز استفاده نشود.
* وضعیت روستاهای قوچان چگونه است؟
۶۰ روستا دارای تنش آبی است که تعداد ۳۰ روستا با استفاده از تانکر آب‌رسانی می‌شود البته امکان دارد روستاهایی تحت پوشش نباشند و لذا آمارشان افزایش یابد.
متاسفانه خشک‌سالی‌های پیاپی سبب به وجود آمدن تنش آبی جدی در سال‌های اخیر شده و بسیاری از روستاهای بالادست و پایین‌دست را با خود درگیر کرده است به گونه ای که حتی احتمال درگیری را بین کشاورزان افزایش داده است.
در این رابطه نیاز است تا مدیریت منابع آبی و تصمیم گیری ها بر اساس اقلیم و شرایط خاص همان منطقه دردستور کار قرار گیرد تا این که از بالا به پائین و به صورت بخشنامه و یا دستوری باشد.
* در شهرستان قوچان چقدر فرونشست داریم؟
متأسفانه سالانه دشت قوچان نیز ۸۰ سانتی‌متر افت آب دارد، همچنین دو دشت قوچان نیز از وضعیت ممنوعه به نقطه بحرانی رسیده است که با ادامه این روند بدون شک شاهد آسیب‌رسانی به تأسیسات شهریخواهیم بود و همان طور که مشاهده می شود در شهرستان هم‌جوار از جمله دشت نیشابور این موضوع موجب نشست زمین و ایجاد شکاف‌هایی عمیق شده است.
* در قوچان چقدر چاه غیرمجاز داریم؟
ما سالانه ۱۶.۵ میلیون مترمکعب کاهش مخزن به دلیل وجود چاه‌های غیرمجاز داریم که از سال ۹۳ تاکنون ۲ هزار و ۵۵۵ چاه غیرمجاز در سامانه وزارت نیرو شهرستان قوچان ثبت‌شده است.
* از این تعداد چند حلقه چاه را توانستید مسدود کنید؟
در طی سال‌های گذشته تعداد ۱۶۰۰ حلقه انسداد انجام‌گرفته است. نکته دیگری که در این منطقه قابل توجه است وجود ۶۷۷ چاه مجاز است که به دلیل اینکه دشت قوچان یکسره است و شهرستان‌های فاروج و شیروان را نیز دربرمی گیرد لذا نیاز است مدیریت، کنترل و بهره‌برداری در این چاه ها با نظارت و جدیت بیشتری دنبال شود.
یکی از برنامه‌های این مدیریت مهار و کنترل برداشت های غیرمجاز توسط چاه‌های مجاز است که این مهم با نصب کنتورهای هوشمند و ثبت و ضبط آن در دست کنترل قرار گرفته است.
* راهکار عبور از بحران هست؟
همان‌طور که اشاره شد به دلیل کمبود بارش‌ها، شهرستان قوچان یکی از شهرستان‌های پرتنش آبی طی چندین سال گذشته بوده است و در کنار آن این خشک‌سالی‌های اخیر نیاز به حل مسائل در حوزه‌های شرب، کشاورزی، آب‌های سطحی دارد تا بتوان با مدیریت صحیح باز این بحران عبور کرد اما در این میان تغییر الگوی کشت و خروج از کشت سنتی به دلیل هدر رفت آب ضرورتی انکارناپذیر است.
نظر شما