اشتباه روسها در پیش بینی توافق ۲۴ تیر| سفر مهم معاون آژانس به ایران

جواد حیران نیا؛ بازار: «میخائیل اولیانوف»، نماینده دائم روسیه در سازمان های بین الملی مستقر در وین بعد از دور ششم مذاکرات هسته ای در وین پیش بینی کرده بود که ۲۴ تیرماه(ششمین سالگرد توافق برجام) روز اعلام توافق نهایی بین ایران و طرفهای مقابل برجام است ولی پیش بینی او درست از آب در نیامد.

وی در این خصوص گفت: «انتظارات در خصوص به نتیجه رسیدن مذاکرات احیای برجام تا ششمین سالگرد حصول توافق برجام در ۱۵ ژوئیه (۲۴ تیر) محقق نشد. وقفه در مذاکرات وین برای احیای برجام طولانی‌تر از انتظار شده است. به نظر می‌رسد با توجه به انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر در ایران، این کشور به زمان بیشتری برای آماده شدن نیاز دارد. انتظارات درباره به نتیجه رسیدن این روند (گفت‌وگوهای احیای برجام) تا ششمین سالگرد توافق هسته‌ای برآورده نشد.»

در این خصوص یک مقام ارشد ایرانی در مصاحبه با خبرگزاری رویترز، درباره اینکه دور هفتم گفت‌وگوها چه زمانی آغاز خواهد شد گفته است: «ما عجله نداریم.» او اضافه کرده بود آغاز مجدد گفت‌وگوها در هفته آینده به «اتخاذ تصمیم‌های سخت سیاسی» از سوی واشنگتن بستگی خواهد داشت.

حتی اولیانوف در پایان دور ششم گفتگوها و در پاسخ به خبرنگاران اعلام کرده بود ایران در خصوص گفتگوهای منطقه ای دید مثبتی دارد.

حتی یک مقام آمریکایی اعلام کرده بود که روسیه در این زمینه پیشنهاداتی را هم مطرح کرده است که در حال بررسی است.

با این وجود «هایکو ماس» وزیر خارجه آلمان بعد از موضع گیری اولیانوف مبنی بر عدم حصول به توافق در ۲۴ تیرماه گفت: «ما فکر می‌کنیم که این گفت‌وگوها می‌توانند به هدفش برسند. فکر می‌کنم ظرف هفته‌های آینده به آن نقطه خواهیم رسید.»

یک استدلال مطرح این است که ایران به این نتیجه رسیده که گفتگوها در دوره ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی ادامه یابد.

اما مساله اصلی فشار بر ایران است تا درباره گفتگوها در آینده و در خصوص موضوعات منطقه ای و موشکی موافقت کند و این تضمین را در گفتگوهای منجر به توافق هسته ای بدهد.

در این راستا مواضع روسیه نیز در طی روزهای اخیر جالب توجه است. اولیانوف اخیرا اعلام کرده است که مسائل مربوط به امنیت منطقه خارج از چارچوب مذاکرات برجام هستند. این مسائل، احتمالاً باید در آینده مورد بحث قرار بگیرند که کارکرد برجام، کاملاً احیا شده است. رویکرد ما درباره راه‌اندازی چارچوبی برای رایزنی درباره امنیت خلیج فارس برای شما شناخته شده است.

اینکه روسها نیز سخن از احتمال مذاکره ایران در خصوص مسائل منطقه ای در آینده می دهند موضعی است که در حال حاضر به صراحت توسط مسکو مطرح می شود. طرح روسیه در این خصوص یک پکیج برای امنیت منطقه خلیج فارس که مشتمل بر موضوعات امنیتی منطقه است.

البته ایران پیش از این نیز در سالهای گذشته از برخی همکاری ها در خصوص مسائل منطقه از جمله موضوع یمن سخن رانده است. سید عباس عراقچی در گفتگوی ویژه خبری از برخی همکاری ها در خصوص یمن با طرفهای درگیر خبر داده بود.

با وجود این مساله سیاست ایران عدم مذاکره در خصوص مسائل منطقه ای و موشکی است. چرا که ایران اعتقاد دارد گفتگو در این زمینه ها باید در یک چارچوب منطقه ای صورت گیرد و قدرتهای برون منطقه ای نباید در آن دخالت داشته باشند. در واقع «ابتکار صلح هرمز» که از سوی ایران مطرح شده و نقش نظارتی برای شورای امنیت در خصوص مذاکرات منطقه ای قائل است در راستای این سیاست ایران است.

مشکل دیگر که منجر به توقف مذاکرات وین شده است، توافق ایران و آژانس است که ایران آنرا تمدید نکرده است. ایران این توافق را در راستای تسهیل روند مذاکرات وین پذیرفته بود و حتی علاوه بر ۳ ماه زمان تعیین شده برای توافق یک ماه دیگر نیز آنرا تمدید کرد تا مذاکرات وین روند خود را طی کند.

یعنی این توافق جزو وظایف ایران ذیل NPT و همکاری های فنی نبوده است و صرفا اقدامی سیاسی در راستای تسهیل روند مذاکرات بوده است.

سال گذشته مجلس شورای اسلامی ایران قانونی را به تصویب رساند که دولت را ملزم می‌کند در صورت عدم رفع تحریم‌ها علیه ایران بازرسی‌های آژانس اتمی در ایران را معلق کند.

با سر رسیدن زمان این اقدام، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اسفندماه سال گذشته به توافقی برای ارائه دسترسی‌های داوطلبانه از سوی ایران به دو مکان مشخص شده و تسهیل فعالیت‌های راستی آزمایی آژانس دست یافتند. این توافق چند هفته پیش پیش به مدت یک ماه دیگر (تا تاریخ ۲۴ ژوئن مصادف با سوم تیرماه) تمدید شد.

در حالی آژانس ارزیابی فنی از این توافق دارد که ایران توافق حاصل شده با آژانس را توافقی سیاسی می داند و نه فنی. بدن معنا که ایران معتقد است توافق مذکور در جهت تسهیل توافق وین صورت گرفته است و نه اینکه جزو وظایف ایران ذیل آژانس باشد.

این در حالی است که میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان های بین الملی در وین گفته است تفاهم نامه های فنی بین آژانس بین المللی انرژی اتمی و تهران هنوز به طور رسمی تمدید نشده است. در این شرایط، مهم اطمینانی است که باید حاصل شود تا دوربین ها در سایت ها هسته ای همچنان فعال باشند و ویدئوهای ضبط شده حفظ شوند. این امر مانع از ایجاد مسائل در آینده می‌شود.

وی همچنین در اظهار نظری دیگر گفته است مطابق با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، بندهای غروب برجام از نظر فرضی می‌توانند در صورت حصول اجماع، تمدید شوند. پس کسی نمی‌تواند گفت‌وگوها را بر خلاف میل ایران به این کشور تحمیل کند. در هر صورت، بندهای غروب بخشی‌ از مذاکرات وین بر سر احیای برجام اصلی نیستند.

منظور از «بندهای زوال‌پذیر» در برجام که با نام «بندهای غروب آفتاب» هم شناخته می‌شود بندهایی در توافق هسته‌ای است که محدودیت‌های تعریف‌شده ذیل آنها برای فعالیت‌های هسته‌ای ایران بعد از دوره‌های زمانی مشخص منقضی می‌شوند.

با این وجود معاون «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار است در هفته جاری به ایران سفر کند. اگر خروجی این سفر رضایت آژانس از ادامه همکاری های ایران با آژانس نباشد نشست برجام با اما و اگر همراه خواهد بود و ممکن است امریکا مجدداً اهرم آژانس را فعال کند.