آژانس، ایران و تحریمها؛ معنای سخنان «گروسی» چیست؟

جواد حیران نیا؛ بازار: «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه با یک رسانه ژاپنی گفت که این نهاد با توجه به افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران، به دنبال بازرسی‌های گسترده‌تر در آن است.

گروسی مصاحبه با «روزنامه نیهون کیزای» از مقر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در وین گفت: تولید اورانیوم در سطوح بالاتر، غنی سازی ایران را به سطوحی نزدیک‌تر می‌کند که امکان کاربری نظامی آن را نمی‌توان نادیده گرفت.

او در ادامه توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران را «وضعیتی فوق العاده» خواند و گفت: واضح است که نیاز به بازرسی جدی است، اگر می‌خواهید اطمینان یابید که انحراف نظامی وجود ندارد.

گروسی در ادامه گفت: ایران کمی کمتر از ۲۰ کیلوگرم [اورانیوم ۲۰ درصد] دارد، اما آن‌ها دارای سه هزار کیلوگرم اورانیوم غنی شده هستند که قبلاً در سطوح پایین‌تر تولید شده است.

وی افزود: آن‌ها همچنین در حال افزایش توانایی‌ غنی‌سازی با استفاده از تجهیزات بیشتر هستند.

اظهارات «رافائل گروسی» را باید در راستای تلاشهای آمریکا برای تبدیل آژانس از یک نهاد نظارتی و فنی به نهادی سیاسی تلقی کرد. در دوره «امانو» نیز در دیدار «نیکی هیلی» با مدیر کل وقت آژانس(یوکیا آمانو) آمریکا در تلاش بود تا تعریف خود را از بازرسی های سرزده از تاسیسات هسته ای ایران به آژانس تحمیل کند و حتی بودجه خود به آژانس را نیز به عنوان اهرم فشار معوق کرده بود.

در آن زمان آمریکا مدعی بود که آژانس از محلهایی که ایران در اختیار آن می گذارد بازدید می کند و گزارشهای آژانس مبنی بر تطابق ایران با تعهدات هسته ای بر این اساس است. با فوت آمانو و روی کار آمدن «گروسی» که با حمایت جدی واشنگتن به مدیر کلی این آژانس فنی رسید وضعیت تفاوتهایی داشته است.

اظهارات اخیر گروسی نشانه ای از این امر است که این سازمان را از نقش نظارتی به نقشی تصمیم ساز رهنمون شود؛ آنجا که خواستار توافقی جدید و جدا از برجام با ایران شده بود. در واقع این اظهارات گروسی متعاقب استدلال او مبنی بر این است که برجام نتوانست باعث شود تا ایران تعهدات خود را ذیل برجام کاهش ندهد.

به عبارت دیگر «گروسی» و آمریکا به دنبال این هستند تعهدات هسته ای ایران  ذیل برجام به گونه ای باشد که ایران قادر نباشد در صورت عهدشکنی طرف مقابل مطابق یک توافق هسته ای(برجام)، برنامه هسته ای خود را پیش ببرد و گسترش دهد.

در بیانیه اخیر آمریکا بعد از نشست شورای حکام هم همین موضوع مطرح شده بود و عنوان شده بود تعهدات ایران ذیل آژانس بین المللی انرژی اتمی ارتباطی به برجام ندارد.

اگرچه این سخن ممکن است بدیهی باشد ولی منظور آمریکا این است که اگر ایران بخواهد از تعهدات خود ذیل برجام شانه خالی کند موضوع در دستور کار شورای حکام آژانس بین المللی قرار خواهد گرفت.

در واقع آمریکا به دنبال این است که تعهدات هسته ای ایران چنان باشد که بسیار فراتر از تعهدات یک کشور ذیل NPT و پادمانهای وابسته به آن باشد.

بر این اساس کانال آژانس برای اعمال فشاری جدا از برجام یا هر توافق احتمالی دیگر فعال شده است. موضوع کشف ذرات اورانیوم از دو مکان اعلام نشده ایران بر اساس اسناد ادعایی نتانیاهو هم به عنوان اهرم فشار علیه ایران حفظ خواهد شد تا برای کسب امتیاز از ایران در مواقع لزوم مورد استفاده قرار گیرد.

بر همین اساس آژانس اعلام کرده مشاوره‌های فنی با ایران را در ماه آوریل (ماه آینده میلادی) آغاز می‌کند و یکی از نقاط تمرکز آن بررسی وجود ذرات اورانیوم در تاسیساتی است که ادعا می‌شود اعلام نشده است.

بر اساس این گزارش گروسی مدعی شده است که پاسخ‌های طرف ایرانی در این خصوص تاکنون از نظر فنی معتبر نبوده است.

بر این اساس آمریکا در تلاش است تا آژانس را به عنوان اهرم فشار در راستای کاهش تعهدات ترامپی از یک سو و بازگرداندن پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل برای اعمال تحریمهای بین المللی از سوی دیگر فعال تر کند.