عراق در جستجوی نقش محوری؛ بغداد چهارراه غرب آسیا می شود؟ | بازی ترکیه روی ریل راه آهن

 بازار؛ گروه بین الملل: عراق در تلاش است تا خط آهن خود را به کشورهای همسایه از جمله ترکیه متصل و آن را تکمیل کند.

در همین ارتباط وزارت حمل و نقل عراق  از آغاز ساخت و تکمیل خط راه آهن عراق، سوریه و ترکیه خبر داده و هفته گذشته طالب الحسینی مدیرکل شرکت راه‌آهن عراق برای مذاکره با مقامات ترک در باره اتصال شبکه راه آهن دو کشور به آنکارا سفر کرد.

او تاکید کرد که ارتباط ریلی با ترکیه از موضوعات فوری برای وزارت حمل و نقل عراق است و و افزود که شبکه ریلی عراق در بسیاری مناطق به خصوص مناطقی که تحت کنترل داعش افتاده بودند با آسیب‌های شدید همراه شده است.

او همچنین تاکید کرد که کادرهای شرکت راه آهن عراق بسیاری از مسیرهای ریلی این کشور را بازسازی کرده اند و خط آهن موصل به طول ۶۸ کیلومتر به زودی بازسازی خواهد شد.

عراق بدنبال چهارراه شدن غرب آسیا
تلاش عراق برای گسترش خطوط راه آهن و اتصال به کشورهای همسایه با توجه به موقعیت جغرافیایی این کشور صورت می گیرد.

در واقع عراق سعی دارد با بهره‌برداری از موقعیت جغرافیایی ویژه‌اش به عنوان گذرگاه پیوند دهنده آسیا به آفریقا و مشرف بودن به خلیج فارس، شبکه راه آهن خود را از شرق به ایران، از شمال به ترکیه و از جنوب به کویت وصل کند و از عبور کالاهای تجاری میان شرق و غرب، به درآمد چشمگیری دستیابی پیدا کند.

علاوه بر این عراق با توجه موقعیت متمایزی که در مسیر جاده ابریشم دارد و براساس آن آسیا و اروپا را به هم وصل می‌کند، در تلاش است تا در نقل و انتقال کالاهای تجاری از این مسیر نیز نقش مؤثری ایفا کند و منبع درآمدی پایداری را برای خود دست و پا کند.

این تلاش عراق به ویژه پس از کاهش درآمدهای ارزی این کشور در نتیجه کاهش جهانی قیمت نفت دوچندان شده است و نمونه این تلاش را در اظهارات مقامات محلی عراق در زمینه اتصال خط آهن این کشور به ترکیه می‌توان مشاهده کرد.

در این زمینه طالب الحسینی، مدیرکل راه آهن عراق، در گفتگوی اخیر خود با ایندیپندنت گفته است: نخستین گام عراق در زمینه اتصال راه آهن به شبکه ریلی خارجی، اتصال راه آهن عراق به ترکیه است و بررسی‌های لازم برای اجرای این پروژه ادامه دارد، هرچند تا کنون توافق رسمی میان دو طرف انجام نشده است. ترکیه نخستین کشوری خواهد بود که از طریق راه آهن با عراق وصل خواهد شد و این خط که طول آن ۴۵ کیلومتر است، از منطقه «ربیعه» در استان «نینوا» در شمال عراق آغاز شده و تا شهر «فیشخابور» در استان «دهوک» امتداد خواهد داشت.

از سوی دیگر، کویت، همسایه جنوبی عراق نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسبی که دارد، سعی می‌کند با اتصال بندر خود به راه آهن عراق، تبدیل به محل عبور کالاهای چینی وارد شده به خلیج فارس از طریق عراق به سمت اروپا شود، اگرچه همزمان عراقی ها نگرانند که در صورت اتصال بنادر کویتی به خط آهن، اهمیت بندر عراقی فاو کاهش یابد و به همین منظور عراقی ها در ارتباط با اتصال خط آهن جنوب به خلیج فارس از طریق کویت با احتیاط بیشتری رفتار می کنند و ترجیح شان این است به جای بنادر کویتی، بندر فاو عراق به خط آهن متصل شود.

اما اتصال بندر فاو به خط آهن نیز ممکن است بدلیل موقعیت جغرافیایی فاو اهمیت لازم مانند بنادر کویتی را نداشته باشد، چون بندر فاو فاقد امکانات لازم مانند بنادر کویتی برای پهلوگیری کشتی‌های پهن پیکر خلیج  فارس است و بسیاری از ناوگان‌های بین المللی حمل و نقل پهلوگیری در بنادر کویت را به بندر فاوعراق ترجیح می دهند.

با این حال چه از طریق فاو و یا چه از مسیر بنادر کویت، عراق اتصال خط آهن خود به خلیج فارس را نیز مورد نظر قرار دارد تا همراه با اتصال به خط آهن ایران از شرق و ترکیه از شمال، موقعیت چهارراهی خود در غرب آسیا را تکمیل کند.

ایفای نفش پررنگ ترکیه در مسیر ریلی عراق
در ارتباط با اتصال خط آهن عراق به مسیرهای خارجی آن چه بیش از همه محتمل تر و عملی تر به نظر می‌رسد، اتصال خط آهن این کشور به ترکیه است، که با وجود آن که هنوز توافقات نهایی میان دو کشور صورت نگرفته، اما بیش از عراق به نظر می‌رسد که ترکیه برای اتصال به خط آهن عراق مصمم تر است.

این در حالی است که عراق با ترکیه در ارتباط با حملات جنگنده‌های ترکیه در مناطق کردنشین شمال عراق به بهانه مقابله با شبه نظامیان کردی به شدت دچار اختلاف نظر است و بغداد تا کنون در دفعات متعدد با فراخوانی سفیر ترکیه خواستار توقف حملات هوایی ترکیه در شمال اقلیم کردستان شده است.

اما به رغم وجود چنین اختلاف هایی حجم تجارت ترکیه در عراق سالانه به ۱۶ میلیارد دلار می رسد و همزمان ترک‌ها اتصال به مسیر ریلی عراق را با جدیت دنبال می‌کنند و این موضوع تا کنون در چند نوبت از سوی وزارت حمل و نقل ترکیه نیز مورد تاکید قرار گرفته است.

به اعتقاد کارشناسان ترکیه با اتصال ریلی به عراق به دنبال افزایش حمل ونقل کالا و مسافر میان دو کشور و بدنبال آن افزایش روند صعودیِ تراز تجاری مثبت خود با عراق است.

برای رهبران بلندپرواز ترکیه و دولت اردوغان همچنین اتصال به مسیر ریلی عراق یک مسیر استراتژیک برای اتصال به خلیج فارس بدون نیاز به ایران به شمار می‌رود و از این منظر نیز با توجه به آن که ترکیه آرزوهای بلندپروازانه در خاورمیانه را در سر می پروراند، اتصال ریلی به عراق برای آنکارا بسیار حائز اهمیت است.

البته اتصال ریلی ترکیه به عراق در واقع برنامه‎‌ای تاریخی است که پیشتر در دوره امپراتوری عثمانی نیز تحت عنوان خط راه‌آهن استانبول - بغداد در دوران سلطان عبدالحمید دوم انجام شده بود، اما با فروپاشی عثمانی بخش بزرگی از خطوط ریلی خارج از ترکیه به مرور فاقد کارایی و در واقع غیرقابل استفاده شد. براین اساس در حال حاضر تلاش دولت اردوغان برای اتصال ریلی به عراق در قالب همان رویکرد نوعثمانی ترک‌های آنکارا نیز ارزیابی می‌شود که همواره این رویکرد را در برنامه های تبلیغی سیاست خارجی خود تبلیغ و مورد بهره برداری قرار داده‌اند.