بازار؛ گروه استانها: کاهش بارندگی‌ها، افزایش جمعیت، کاهش آب‌های زیرزمینی و افزایش آلودگی‌های آب‌وخاک، کشاورزی ایران را به سمت کشت‌های کم آب‌بر برده است به طوری که در این میان دانه‌های روغنی و گیاه زعفران از گیاهان کم آب‌بر با بهره‌وری بالا هستند که در همدان نیز کشت این محصولات راهبردی جایگزین محصولات پر آب‌بر شده و کشت این محصولات با استقبال بسیار خوب کشاورزان همدان مواجه شده و کم‌کم بین آنان جای خود را بازکرده است.
استقبال کشاورزان از کشت این محصول به حدی است که کارشناسان معتقدند کشت زعفران می‌تواند جای خود را در اقلام صادراتی همدان باز کند و به اقتصاد کشاورزی همدان تکانی بدهد.
مبدأ پیدایش زعفران سرزمین آسیا و به‌طور خاص دولت مادها و مکان احتمالی آن شهرستان تویسرکان و حاشیه زاگرس بوده است
هرچند از دیرباز برای ما ایرانی‌ها نام زعفران با نام خراسان رضوی گره‌خورده و طبیعی است که رقابت در این بازار دشوار باشد اما آنچه از اسناد تاریخی برداشت می‌شود بر این موضوع گواهی می‌دهد که مبدأ پیدایش زعفران سرزمین آسیا و به‌طور خاص دولت مادها و مکان احتمالی آن شهرستان تویسرکان و حاشیه زاگرس بوده است.
امسال حدود ۲۵۰ هکتار از مزارع استان همدان زیر کشت زعفران رفته که پیش‌بینی می‌شود حدود ۸۵۰ تا ۹۰۰ کیلوگرم زعفران خالص از این مزارع برداشت شود.
اما آیا تنها تشویق کشاورزان به کشت زعفران برای بهبود وضعیت اقتصادی آنان کافی است؟ آیا زعفران همدان خود را برای رقابت در بازاری بی‌رحم و زمانی که به‌سرعت در حال گذر است آماده کرده است؟ ملزومات ورود به این بازار که در زمان‌های دور در دست همدانی‌ها بوده و اکنون همدان درصدد بازیابی نام خود در این بازار است چیست؟ آیا درباره خواص، کیفیت و طعم زعفران اطلاع‌رسانی درستی صورت گرفته یا اینکه دلالان این بازار را به نفع برند خاصی مصادره کرده‌اند؟
بی‌تردید بازاریابی و برند سازی از ارکان مهم ورود به هر بازاری است و قطعاً برای زعفران همدان نیز این موارد ضرورت دارد اما بعد از گذشت چند سال از کشت زعفران در همدان کدام‌یک از ملزومات بازار فراهم یا رعایت شده است؟
در مورد یافتن پاسخ مناسب برای موارد یادشده با زعفران کار همدانی به گفتگو نشستیم.
حتی اصناف همدان که به فروش زعفران مشغولند زعفران همدان را نمی‌پذیرند
ناصر احمدی‌منور زعفران کار همدانی که در روستای «شاهنجرین» شهرستان رزن به کشت زعفران مشغول است درباره ضعف بازاریابی این محصول در همدان گلایه‌ها داشت و بابیان اینکه هیچ‌کس زعفران همدان را نمی‌شناسد؛ گفت: حتی اصناف همدان که به فروش زعفران مشغولند زعفران همدان را نمی‌پذیرند.
احمدی‌منور ادامه داد: زمین زعفران بنده چهار هزار متر است و نزدیک به چهار کیلوگرم زعفران خشک دارم بااین‌حال دیگران تصور می‌کنند در همدان نمی‌شود زعفران کاشت.
این زعفران کار همدانی از ضعف تبلیغات زعفران همدان گله کرد و ادامه داد: هنوز زعفران همدان برای کشور شناخته‌نشده است.
وی درباره حمایت سازمان جهاد کشاورزی از زعفران کاران نیز گفت: سه سال پیش به جهاد کشاورزی رزن مراجعه کردم بلکه بتوانم تسهیلات دریافت کنم و با مسئولان جهاد کشاورزی رزن مطرح کردم که می‌خواهم کشت زعفران را افزایش دهم که رئیس جهاد کشاورزی رزن هم عنوان کرد باید سطح زیر کشت بالای یک هکتار باشد تا شامل تسهیلات بشود.
وی اضافه کرد: باید جهاد کشاورزی ابتدا خریدار و بازار زعفران همدان را ایجاد کند یا مثل گندم از زعفران کار خرید تضمینی داشته باشد آن‌وقت منِ زعفران کار به‌جای یک هکتار پنج هکتار زعفران خواهم کاشت.
وی بابیان اینکه ضعف بازار همدان مهم‌ترین مشکل زعفران کار استان است؛ توضیح داد: مردم زعفران را تنها متعلق به مشهد و شهرهای هم‌جوار آن می‌دانند.
وی درباره کیفیت زعفران همدان نیز گفت: به جرات می‌گویم زعفران همدان از لحاظ کیفیت اگر بالاتر از دیگر استانها نباشد کم کیفیت‌تر نیز نیست.
در بازار زعفران همدان حتی دلال هم نیست که بتوانیم زعفران را به او بفروشیم و ما زعفران کاران ناچاریم یک گرم یک گرم محصول را به فروش برسانیم که ممکن است تا یک سال فروش محصول طول بکشد
وی بابیان اینکه زعفران کاران همدان در سایه نبود حمایت نهادهای دولتی چشم امید به حضور دلالان به این بازار دوخته‌اند دراین‌باره گفت: در بازار زعفران همدان حتی دلال هم نیست که بتوانیم زعفران را به او بفروشیم و ما زعفران کاران ناچاریم یک گرم یک گرم محصول را به فروش برسانیم که ممکن است تا یک سال فروش محصول طول بکشد.
وی ادامه داد: با اینکه سود زعفران کاری خوب است اما با این شیوه فروش؛ ما نمی‌توانیم به سود واقعی خود برسیم و باعث دلسردی ما می‌شود
احمدی‌منور گفت: زعفران کاران همدان بیشتر در شهرستان رزن و روستای شاهنجرین مشغول کشت هستند به‌طوری‌که تنها در این منطقه بیش از ۱۰ هکتار کشت زعفران صورت می‌گیرد.
بهترین راهکار برای نجات زعفران همدان این است که جهاد کشاورزی با خرید تضمینی زعفران؛ کشاورزان را به کشت این محصول کم آب‌بر با بازار صادرات مطلوب تشویق کند
وی تأکید کرد: بهترین راهکار برای نجات زعفران همدان این است که جهاد کشاورزی با خرید تضمینی زعفران؛ کشاورزان را به کشت این محصول کم آب‌بر با بازار صادرات مطلوب تشویق کند.
وی ادامه داد: مهم‌ترین فروشگاه زعفران همدان که فروش بسیار بالایی هم دارد تنها زعفران مشهد را می‌فروشد و به‌هیچ‌عنوان حاضر نیست زعفران همدان را در فروشگاهش عرضه کند.
وی در پایان درباره کشت گلخانه‌ای زعفران نیز گفت: کیفیت این نوع زعفران پایین‌تر از کشت در مزرعه است.
نبود برند سازی و بسته‌بندی مهم‌ترین کمبود و چالش زعفران همدان است چراکه به‌یقین محصولی می‌تواند مشتری‌ها را به خود جذب کند که در درجه اول نام و نشانی داشته باشد و در بسته‌بندی جذاب و مناسب عرضه شود
به نظر می‌رسد نبود برند سازی و بسته‌بندی مهم‌ترین کمبود و چالش زعفران همدان است چراکه به‌یقین محصولی می‌تواند مشتری‌ها را به خود جذب کند که در درجه اول نام و نشانی داشته باشد و در بسته‌بندی جذاب و مناسب عرضه شود تا جای خود را در بازار باز کند؛ بنابراین نمی‌توان در این حوزه مشکل بازاریابی را به گردن فروشگاه‌ها انداخت.
درباره کیفیت زعفران همدان از یک زعفران کار ساکن تربت‌حیدریه نیز سؤالاتی پرسیدم که امیررضا جهانشیری درباره کیفیت زعفران گفت: نحوه خشک‌کردن زعفران بیشترین تأثیر را در کیفیت زعفران دارد وگرنه اینکه پیاز زعفران کجا کشت شود چندان مهم نیست.
وی دراین‌باره ادامه داد: کیفیت، رنگ و عطر زعفران با نحوه خشک‌کردن آن در ارتباط است و البته وزن محصول نیز با محل کشت در ارتباط است مثلاً در بعضی مناطق هر کیلو گل زعفران، هشت گرم محصول می‌دهد و در برخی مناطق همین میزان گل دوازده گرم محصول خشک تولید می‌کند.
حدود ۴۰۰ کیلوگرم زعفران خشک در انبارم دارم اما حتی یک نفر هم نمی‌تواند تشخیص دهد زعفران از کدام منطقه برداشت‌شده است
جهانشیری که از همه مناطقی که زعفران کشت می‌کنند گل زعفران خریداری می‌کند؛ عنوان کرد: حدود ۴۰۰ کیلوگرم زعفران خشک در انبارم دارم اما حتی یک نفر هم نمی‌تواند تشخیص دهد زعفران از کدام منطقه برداشت‌شده است بنابراین بازهم تأکید می‌کنم نحوه خشک‌کردن زعفران بر کیفیتش تأثیر دارد و زمین کشاورزی تنها روی وزن زعفران برداشتی اثرگذار است و نه روی کیفیت آن.
جهانشیری درباره کشت گلخانه‌ای زعفران نیز گفت: این نوع کشت زعفران هم زیاد است ولی پیاز آن باید بالای ۳۰ گرم باشد.
وی ادامه داد: بیش از ۱۰۰ تن پیاز گلخانه به اصفهان و شیراز ارسال داشته‌ام اما زعفران گلخانه‌ای درآمد زیادی ندارد چون فقط یک سال محصول خواهد داد و پیاز زعفران طی یک سال پوک می‌شود و از کنارش جوانه می‌زند که برای جوانه‌زنی مجدد باید در مزرعه و در خاک‌کشت شود که این امکان در گلخانه وجود ندارد.
ضعف بازاریابی و معرفی زعفران همدان به کشور وقتی برایم واضح‌تر شد که این زعفران کار تربت‌حیدریه نیز زعفران همدان را نمی‌شناخت.
وی که ادعا کرد ۲۰ سال سابقه فعالیت در تمام عرصه‌های کشت زعفران را دارد در مورد زعفران همدان تمایل داشت از من اطلاعات دریافت کند ضمن اینکه تمایل بسیاری داشت که به کشاورزان همدانی کمک کند.
تنها کمک به کشاورزان برای کشت محصول کافی نیست و برند سازی، بسته‌بندی و بازاریابی مهم‌ترین مؤلفه‌ها برای سودآوری و ادامه روند تولید است
مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی همدان نیز در همین خصوص پیرامون اقدامات صورت گرفته برای توسعه کشت زعفران در استان همدان در گفتگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: همدان و شرایط اقلیمی این استان امتیازات لازم برای کشت زعفران را ایجاد کرده است.
حجت الله شهبازی با تأکید بر اینکه از گذشته‌های دور حاشیه زاگرس و دامنه الوند منشأ کشت زعفران بوده است، افزود: در سال‌های اخیر در زمینه توسعه کشت این محصول وارد کار شده‌ایم، به‌نوعی که سطح زیر کشت این محصول که در سال ۸۳ برابر ۱۶ هکتار بوده در سال گذشته به ۲۱۵ هکتار رسیده است.
شهبازی با بیان اینکه این کشت و کار به‌صورت محدود بوده و از سال ۸۳ تا ۹۸ سطح زیر کشت از ۱۶ هکتار به ۲۱۵ هکتار رسیده است، افزود: میزان تولید محصول زعفران در استان همدان در این دوره ۱۵ ساله از ۵۲ کیلوگرم در سال به ۷۰۰ کیلوگرم رسید.
وی با بیان اینکه کشت زعفران در استان همدان از شهریورماه آغاز می‌شود و پس از کاشت تا پایان ماه یک مرتبه آبیاری لازم دارد و در مهرماه نیز اگر بارندگی صورت نگیرد یک مرتبه آبیاری انجام می‌شود، گفت: استان همدان در زمینه مناسب قدم برداشته است.
وی در این زمینه از تلاش‌های صورت‌گرفته برای برندسازی زعفران همدان در سطح بین‌المللی خبر داد و گفت: برندسازی زعفران همدان را دنبال می‌کنیم تا بتوانیم زعفران همدان را با برند خودمان در کشور عرضه کنیم.
منکر زحماتی که برای ایجاد اشتغال در حوزه کشاورزی کشیده شده نیستیم اما تنها کمک به کشاورزان برای کشت محصول کافی نیست و برند سازی، بسته‌بندی و بازاریابی مهم‌ترین مؤلفه‌ها برای سودآوری و ادامه روند تولید است.
دور نیست روزی که دلالان برای در دست گرفتن محصول همدان وارد بازار زعفران استان شوند و سود کشاورزان را به یغما ببرند ضمن اینکه روی اینکه این محصول با چه برندی و به نام چه استانی در بازار معامله شود نظارتی نخواهد بود و این محصول نیز مانند دیگر محصولات کشاورزی همدان آینده نامعلومی خواهد داشت.
بازاریابی برای زعفران همدان نیازمند ورود بخش خصوصی است و در این میان کمک جهاد کشاورزی همدان برای جذب سرمایه‌گذار به این بازار ضروری است.
زمینه‌سازی برای جذب سرمایه‌گذار نیز همت سازمان صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی را می‌طلبد و نیاز است برای نجات زعفران همدان پیش از آنکه منفعت آن به جیب دلالان سرازیر شود و این محصول به نام استان‌های دیگر به جهان معرفی گردد برنامه‌ریزی شود.
نظر شما