وحید پورتجریشی؛ بازار: پیروزی «جو بایدن»، نماینده حزب دمکرات در انتخابات آمریکا و کنار رفتن دونالد ترامپ به عنوان رهبر جریان فشار حداکثری علیه ایران، نوید بخش دوران تازه‌ای از گشایش سیاسی میان تهران و واشنگتن نه تنها در ایران، بلکه در ایالات متحده و در میان رهبران اتحادیه اروپا تلقی شد.
آنچه مسلم است، «بایدن» همواره از زمان راه اندازی کمپین انتخاباتی خود برای ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰، بر بازگشت به برجام تاکید کرده است. اما این بازگشت، اما و اگرهای بسیار زیادی به همراه خود دارد و می توان گفت دولت ترامپ بزرگترین هموار کننده راه برای مذاکرات احتمالی میان دولت بایدن و تهران به حساب می‌آید.
برای اثبات این موضوع، کافی است نگاهی به تحریمهای وضع شده علیه ایران طی دو سال گذشته بیندازیم. تحریم‌هایی که تنها بخشی از آنها به فعالیتهای هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران مربوط بوده و بخش عمده‌ای از آنها نیز مربوط به سایر موارد اختلاف میان تهران و واشنگتن مانند فعالیتهای موشکی و نظامی، ادعای مقام‌های آمریکایی مبنی بر حمایت تهران از تروریسم، نقض حقوق بشر و بسیاری دیگر از موارد مربوط می‌شود.
اما همانطور که می‌دانیم بندهای موجود در برجام، تنها مربوط به فعالیتهای هسته‌ای ایران بوده و همچنین تحریمهای طرف حساب این «قرارداد» نیز مربوط به همین بخش از فعالیتهای تهران می‌باشد. لذا سایر تحریمهای وضع شده از سوی واشنگتن علیه تهران، مانند تحریم وزارت نفت، سپاه پاسداران، صنایع سنگین و فلزات حتی در صورت بازگشت دولت بایدن به برجام، هیچ ارتباطی به این قرارداد نخواهد داشت. این همان نکته‌ای است که بایدن نیز در جریان برگزاری کمپین انتخاباتی خود، اشاره‌ای تلویحی به آن داشت و ضمن تاکید بر بازگشت آمریکا به این قرارداد، همواره لزوم ادامه مذاکرات در خصوص آنچه وی، فعالیتهای نگران کننده موشکی جمهوری اسلامی و سیاستهای بی ثبات کننده تهران در منطقه می‌خواند را تصریح کرده است.
پس تا اینجا مشخص شد در صورت وجود هر گونه حسن نیت حداکثری از سوی دولت بایدن در خصوص تهران، تنها می‌توان در شرایطی ایده‌آل، انتظار برداشته شدن تحریمهای مربوط به برجام را از سوی واشنگتن داشت و در حقیقت، موردی که مسئولین تحت عنوان لزوم برداشته شدن تمامی تحریمهای وضع شده علیه تهران با بازگشت واشنگتن به برجام از آن یاد می‌کنند، تا حد زیادی شبیه به آرمانی ایده آل و انتزاعی به نظر می‌رسد. لذا بدیهی است، در صورتیکه تهران به دنبال برداشته شدن تمامی تحریمهای وضع شده (از زمان خروج آمریکا از برجام به این سو) هستند، می‌بایست به ناچار برای ادامه گفتگوهای غیر هسته‌ای مجددا به میز مذاکره با ایالات متحده رجوع کنند. این همان نکته‌ای است که «هایکو ماس»، وزیر خارجه آلمان نیز کمی پس از اعلام غیر رسمی پیروزی جو بایدن در انتخابات ایالات متحده به آن اشاره کرد.
مورد دیگر درخور توجه در اینجا، لزوم ادامه این مذاکرات از سوی تهران است. دستکم انتخابات سال جاری آمریکا نشان داد هیچ تضمینی برای تمدید دوره ریاست جمهوری بایدن یا دیگر چهره‌های حزب دمکرات مانند «کاملا هریس» در دور دوم انتخابات ایالات متحده وجود نداشته و احتمال بازگشت چهره‌ای تندرو از سوی حزب جمهوریخواه و تشدید چند برابری فشارها علیه تهران همواره وجود دارد. لذا، تهران نیز تنها چهار سال برای به نتیجه رساندن مذاکرات و تبدیل قرارداد (Agreement) برجام به معاهده‌ای (Treaty) جامع زمان در اختیار دارد. ایرادی که به لحاظ حقوقی همواره در خصوص برجام مطرح بوده که چرا به صورت یک معاهده در نیامده و امضای رئیس جمهوری آمریکا و همچنین تصویب کنگره را با خود به همراه ندارد، منفذ قانونی که ظاهرا دولت ترامپ به خوبی از آن استفاده کرده و با توسل به آن، به راحتی از برجام خارج شد.
مورد سوم اما از نظر بسیاری از محافظه کاران آمریکایی و لابی‌های صهیونیستی در این کشور مانند آیپک، از همه مهمتر است و آن، پایان محدودیت‌های در نظر گرفته شده در برجام برای پایین نگه داشتن تغلیط اورانیوم ذیل بندهای برجام است که در سال ۲۰۲۶ به پایان خواهد رسید. در این صورت، در نظر بسیاری از سیاستمداران آمریکایی، ایران تنها چند سال با دستیابی به تسلیحات هسته‌ای فاصله خواهد داشت. شاید در فضای کنونی سیاست آمریکا، هیچ کس به اندازه بایدن به عنوان معاون سابق باراک اوباما و از مسئولین اصلی دولت وی در دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران، اهمیت این موضوع را درک نکرده و از این بابت احساس خطر نکند. این مورد نیز، یکی دیگر از مواردی است که قطعا بایدن را به ادامه مذاکرات غیر هسته‌ای و غیر برجامی با ایران ترغیب خواهد کرد تا با کشاندن مذاکرات به سمت فعالیتهای موشکی و نظامی و همچنین ایجاد محدودیت در سیاستهای منطقه‌ای ایران، تهران را از مسیر دستیابی به اورانیوم غنی شده با غلظت بالا خارج کند.
سخن نهایی اینکه بایدن نه تنها نمی‌تواند بدون وجود مذاکره‌ای با نتایج ملموس با تهران، کنگره را راضی به برداشته شدن تحریمهای غیر برجامی کند، بلکه چنین قصدی نیز در سر ندارد.
نظر شما