تحریم؛ انگیزه بومی سازی تولیدات دانش بنیان/ حمایت نسیه از دانش نقد شرکت های دانش بنیان

شیما عبداله خانی؛ بازار: از مسائل بسیار با اهمیت در شرایط کنونی اندیشیدن راه حل هایی برای خودکفایی در تولید کالاهای دانش بنیان خارجی است که در دوران تحریم ها تهیه آن ها با دشواری مواجه شده است. از این رو توجه به شرکت های دانش بنیان بیش از پیش اهمیت یافته است، به گونه ای که موضوع اقتصاد دانش بنیان به عنوان یکی از ارکان مهم در توسعه اقتصاد کشور مطرح می شود. شرکت نور صنعت تجهیز فردوس یکی از هولدینگ های شرکت دانش بنیان نورصنعت تجهیز از شرکت هایی است که در زمینه تولید تجهیزات آزمایشگاهی کشاورزی، عمران و زیستی است. این شرکت از ۱۵ سال پیش فعالیت خود را آغاز کرده است و در همان زمان، مواجه با تحریم ها و محدودیت در واردات و خدمات پس از فروش برخی تجهیزات خارجی باعث شد تا برای اولین بار در کشور دست به تولید نمونه داخلی اتاقک های رشد گیاه که پیش از آن فقط نمونه خارجی آن موجود بود، بزند و اکنون بسیاری از تولیدات این شرکت نمونه داخلی کالاهای خارجی است که با قیمتی بسیار مناسب تر از نمونه خارجی به دست مشتریان می رسد.

اقدامی که به صرفه جویی در استفاده از ذخایر ارزی کشور نیز منجر می شود؛ از طرفی صادرات این‌محصولات به کشورهای خاورمیانه نیز صورت می گیرد. آنچه درمورد شرکت های دانش بنیان واضح است اینکه به عنوان پایه های علمی صنعت حمایت و پرداخت تسهیلات با نرخ سود کم و بازپرداخت بلند مدت به این شرکت ها، باعث تقویت تولید و تجارت آن ها و در نتیجه تحقق اهداف اقتصادی کشور در دوران تحریم می شود. موضوعی که خواسته به حق این شرکت هاست. گفت و گو با «هادی شبنم زاده» رییس هیات مدیره این شرکت را در ادامه می خوانید.

*فعالیت خود را از کجا آغاز کردید؟
از پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک، در سال ۸۳ در این پژوهشگاه به عنوان مسئول فنی بودم و در آن زمان دستگاه های اتاقک رشد از کانادا خریداری کردیم و کانادایی ها برای نصب به ایران آمدند و سعی کردیم روند مونتاژ کردن این دستگاه ها در ایران را یاد بگیریم بعد از مدتی یکی از دستگاه ها مشکل پیدا کرد اما به دلیل تحریم ها با وجود مکاتباتی که انجام دادیم برای تعمیر نیامدند بنابراین خودمان دست به کار شدیم .بعد از تعمیر دستگاه ها به پیشنهاد رئیس پژوهشگاه وارد مرکز رشد پژوهشگاه شدیم و با طرح ساخت اتاقک های رشد گیاه و کشت بافت و کشت گیاه توانستیم اولین دستگاه خود را با موفقیت ساخته و به دانشگاه آزاد بجنورد و بعد ها به دانشگاه تربیت مدرس بدهیم. اکنون نیز تولید خودر را گسترش داده ایم و به حدود۶۰۰ دانشگاه و مرکز تحقیقات دستگاه ها فرخته شده است. می توان گفت کشور در این زمینه خودکفا شد و توانستیم صادرات این محصول را از چند سال پیش آغاز کنیم.

*از چه سالی صادرات محصولات خود را آغاز کردید؟
از سال ۹۳ صادراتمان از سوریه آغاز شد. سپس به آذربایجان، افغانستان و ترکیه و بیشتر به کشورهای خاورمیانه صادر شد البته در دو سال اخیر وضعیت صادرات سخت تر شده است.

*شما موفق به تولید محصولاتی شدید که با قیمت خیلی بالاتر از خارج به کشور وارد می شد، به این ترتیب توانستید نقش مهمی در جلوگیری از خروج ارز از کشور و همچنین خودکفایی در تولید این محصولات داشته باشید، در این باره توضیح دهید؟
بله. حدود ۶۰ محصول آزمایشگاهی و دستگاه هایی که با قیمت خیلی بالایی وارد می شد را توانستیم با کیفیت خیلی خوب در کشور تولید کنیم. اتاقک های رشدی که شرکت برای اولین بار ساخت نیز به هیچ عنوان نمونه داخلی و خدمات پس از فروش نداشتند و تحریم نیز شرایط را سخت تر کرده بود. توانسته ایم محصول تولید داخل را با کیفیت و استانداردهای اروپایی و آسیایی ترکیب کرده و بسازیم ومحصولی تولید کنیم که قابل رقابت با نمونه های خارجی است.

*سهم شما از بازار داخل چقدر است؟
آمار دقیقی از اینکه چه میزان خرید و فروش تجهیزات آزمایشگاهی صورت می گیرد وجود ندارد ولی از لحاظ بازار داخلی سهم خوبی را در دست داریم.

*روند حمایت از شرکت های دانش بنیان را چطور می بینید؛ آیا تاکنون موفق به استفاده از تسهیلات شده اید؟
ایجاد صندوق های نوآوری و شکوفایی برای حمایت از دانش بنیان ها اقدام خوبی بوده ولی گله ای که دارم این است که ظاهرا نسبت به اعطای این تسهیلات بیشتردید بانکی وجود دارد. در گذشته از صندوق حمایت از نخبگان و پژوهشگران با بهره کم و باز پرداخت طولانی مدت وام دریافت کرده ایم که بسیار خوب بود و باعث شد بتوانیم کارخانه و فضای کسب و کار راه اندازی کنیم. اما در سال ۹۵ از صندوق نوآوری و شکوفایی وامی برای خرید تجهیزات دریافت کردیم که بازپرداخت آن دو ساله بود و نتواستیم ظرف دو سال مبلغ را پس بدهیم؛ چک ها برگشت خورد به گونه ای که مجبور به فروش خط تولید خوبی شدیم که با زحمت فروان به دست آورده بودیم. از طرفی سود بازپرداخت بالایی داشت. با وجود اینکه در شرایط دریافت این تسهیلات خوانده بودم که سودبازپرداخت ۴ درصد است ولی این سود با تبصره ها در نهایت در واقع ۱۴ درصد بود که برای یک شرکت دانش بنیان زیاد است. در حالی که انتظار داریم به عنوان شرکتی که در جهت خودکفایی و ارزآوری برای کشور تلاش می کنیم وامی با بازپرداخت طولانی تر و کارمزد پایین تری وجود داشته باشد.

*فکر می کنید با تاکیدی که بر اقتصاد دانش بنیان وجود دارد شرکت های دانش بنیان چقدر در این زمینه موفق بوده اند؟
شرکت های دانش بنیان با وجود تحریم ها و مشکلاتی که در مورد ارتباط با دنیا وجود دارد، تمام تلاش خود را انجام می دهند و هر روز راهی را برای رفع محدودیت ها و تولید پیدا می کنند. اما اگر حمایت ها بیشتر باشد و مسئولان به پای کار بیایند کشور با وجود ظرفیت های بسیار بالای علمی، در مورد اقتصاد دانش بنیان جهش خوبی خواهد داشت. حمایت نیمه کاره و با قانون و تبصره های بسیار نمی تواند پاسخگوی نیاز شرکت ها باشد.

*فکر می کنید تعامل بین دانشگاه و صنعت چقدر بر شکل گیری و موفقیت شرکت های دانش بنیان موثر است؟
قطعا اگر موفقیتی داریم از دانشگاه است. شرکت هایی که از دل دانشگاه بیرون آمده باشند قطعا از شرکت هایی که به صورت کارگاهی شروع کرده اند موفق تر هستند. هزینه هایی در دانشگاه ها انجام می شود که شرکت های دانش بنیان ماحصل آن ها هستند. اگر پژوهشگاه ها نباشند شرکت های دانش بنیان هم ایجاد نمی شوند. خودمان اگر از پژوهشگاه فعالیتمان را آغاز نمی کریدم شاید به این موفقیت دست پیدا نمی کردیم.

*برای شرکت های دانش بنیان نو پا چه توصیه ای دارید؟
به عنوان کسی که ۱۵ سال در این زمینه فعالیت کرده ام و در مراکز رشد و پارک های علم و فناوری حضور داشته و به تولید پرداخته ایم توصیه می کنم دلسرد نشوند وانگیزه خود را از دست ندهند. همزمان در کنار تولید به دنبال افزایش توان علمی نیز باشند. در نمایشگاه های خارجی شرکت کنند. خودمان برای تک تک قطعات تولید به نمایشگاه های خارجی رفتیم و تمام اطلاعات علمی در مورد تولیدات را با تلاش به دست آوردیم. حتی برای اضافه کردن قطعه ای با نماینده آن شرکت تعامل برقرار می کردیم. در این راه دلسردی های زیادی وجود دارد و اگر انگیزه کافی وجود نداشته باشد ادامه سخت می شود.

*در نمایشگاه ها کلید های بسیاری را دریافت می کنیم و از تجربیات آن ها استفاده می کنیم. کیفیت محصولات شما در مقایسه با نمونه خارجی چگونه است؟
هدف ما تولید دستگاه هایی است که در داخل کشور بتواند گره گشا باشد و از نظر کیفیت هم مناسب باشد و اینکه بتوانیم استانداردهای بین المللی را رعایت کنیم. شاید از لحاظ زیبایی به دلیل اینکه در اروپا و کشورهای غربی با دستگاه های مدرن و با هزینه بالا تولید می شوند بهتر باشند اما از لحاظ تکنیکی اگر بهتر از آن ها نباشیم کمتر نیستیم و برخی برنامه هایی که نوشته می شود از نمونه های خارجی برتر است.

*سخن آخر؟
ای کاش به صنعت بیشتر بها داده می شد. مسئولان تولید کننده ها را در شرایطی که هزینه تولید و مواد اولیه بالا رفته دریابند و راهکارهای خوبی برای تولید کننده ها ایجاد کنند که تولید کنندگان نیز با تمام توان به فعالیت بپردازند.