شاخص در روزهای ریزش؛ سهامداران حرفه ای و تازه وارد چه می گویند؟

پژمان مرادی؛ بازار:  "وارن بافت" سرمایه‌گذار و اقتصاددان مشهور آمریکایی می‌گوید: بازار بورس مانند شخصی است که از اختلالات روانی رنج می‌برد و هرروز حال و روز متفاوتی دارد. یک روز حالش خوب است و روز دیگر بد. او کاملا غیر قابل پیش‌بینی است و تنها کاری که باید انجام بدهی این است که هر روز حالش را نپرسی، چون ممکن است تو را هم دیوانه کند.

این جمله بافت نقل کوتاهی از حال و روز این روزهای سهامداران خرد در بازار بورس است. سهامدارانی که در طول چهار ماه گذشته بالای ۱۰۰ درصد سود کردند. از هفته گذشته با ریزش شاخص کل و قرمز شدن تابلوی بورس، رنگ سهامدارانی که به تازگی به امید سود چند درصدی وارد بورس شدن پرید. بعد از ریزش‌های پی در پی سهام در هفته گذشته بسیاری از سهامداران و کارشناسان امیدوار بودند که از شنبه وضعیت بازار تغییر پیدا کند و روند مثبتی به خود بگیرد اما این اتفاق نیفتاد و شاخص در روز شنبه بیش از ۷۰ هزار واحد سقوط کرد و در روز یکشنبه ۸۹ هزار واحد ریزش را تجربه کرد.

این ریزش شاخص که به اعتقاد برخی از کارشناسان ممکن است نوید اصلاح بازار را بدهد سبب ایجاد رفتارها متفاوتی بین سهامداران شده است که هم می‌توان آن را بر روی تابلوی بورس دید و هم در صحبت‌ها و سخنان آن‌ها.

در بررسی میدانی، ما یک نمونه ۲۰ نفره از سهامداران خرد و تازه کار را مورد ارزیابی قرار دادیم و در یک بررسی دیگر از ۱۰ نفر سهامداران با تجربه در مورد وضعیت و رفتار ی که در قبال ریزش شاخص داشتند پرس و جو کردیم. آنچه که در ادامه می‌خوانید مجموع نظرات این ۳۰ نفر از افراد بوده که در دو بخش سهامداران تازه کار و سهامداران با تجربه تقسیم بندی شده است.

سهامداران کم تجربه با استرس و در انتظار فروش
مجموع نظرات این سهامداران را می‌توان به سه قسمت تقسیم کرد بخشی از آن‌ها برای جلوگیری از زیان بیشتر، سهام خود را فروختند، بخشی دیگر عنوان کردند که بعد از مثبت شدن بازار و کاهش میزان زیان آن را می‌فروشند و دسته سوم هم سهامدارانی هستند که منتظر هستند بازار به روال قبلی خود برگردد به همین دلیل هیچ اقدامی نمی‌کنند.

تقریبا بیشتر آن‌ها عدم اطمینان از بازار و نبود امنیت را دلیل خروج خود می‌دانند. این دسته از سهامداران کسانی هستند که سود خود را در طول چند ماه گذشته کردند و الان می‌خواهند پول خود را از بازار خارج کنند و عنوان کردند که به غیر از چند سهم که برای بلند مدت سرمایه‌گذاری می‌کنیم مابقی سهام را می‌فروشیم و از بازار خارج می‌شویم.

دسته بعدی که تعداد آن‌ها هم کم نیست، منتظر هستند که بازار روند مثبت به خود بگیرد و سپس سهام خود را با کمترین زیان به فروش برسانند و به سمت بازار دیگری بروند. معمولا افراد این دسته کسانی هستند که سود چندانی از بازار سرمایه نصیبشان نشده است.

دسته بعدی که معمولا با سرمایه اندکی وارد بازار شده بودند، عنوان می‌کردند که چون ما به این پول نیاز نداریم چه لازمی است آن را از بازار بورس خارج کنیم، درنهایت  ارزش سهام آن‌ها بالا می‌رود.

افراد کم تجربه و بدون آگاه بورس نه تنها به خودشان زیان می‌رسانند بلکه سبب زیان به بقیه سهامداران هم می‌شوند. همه این افراد انتظار دارند که دولت بازار سهام را تکان دهد یعنی این تصور ایجاد شده که بازار بورس در ایران دولتی است. می‌توان اینگونه برداشت کرد که افراد بی تجربه و کم آگاه از بازار سهام، به شدت بازار را به خبرهای دولتی حساس کردند به همین خاطر است که با شنیدن یک خبر اقدام به خرید یا فروش سهام می‌کنند.   این افراد هیجانی در قبال ریزش شاخص هم همان رفتاری را از خود بروز می‌دهند که در هنگام رشد داشتند، اقدامات سریع و خارج از تحلیل.

علی چراغی یکی از تازه واردهای بورس است که در ماههای گذشته سود خوبی داشته است. اما حالا معتقد است: در اولین فرصت که شرایط به روال مناسبی برگردد، سرمایه اش را از بازار سرمایه خارج خواهد کرد یا حداقل فقط به میزان سودی که داشته است، به فعالیتش در بورس ادانه خواهد داشت.

وی البته این نگرانی را دارد که شرایط ریزش و صف فروش در بازار سرمایه، این اجازه را به او ندهد که بتواند نمادهایش را به فروش برساند و اگر این شرایط ادامه داشته باشد قطعا در نهایت با ضرر با بورس خداحافظی خواهد کرد.

پیامد اقدامات هیجانی چنین افراد را می‌توان در طولانی‌تر شدن زمان اصلاح و سنگینتر شدن آن مشاهده کرد. نمی‌توان تنها نگاه منفی به حضور افراد کم تجربه به بازار داشت،   هیجانی بودن آن‌ها یکی از عوامل تشویق شرکت‌ها برای حضور در بورس و تامین مالی از این قسمت شدند.

امیدها و بیمهای سهامداران با تجربه 
سهامداران با تجربه در حالی که نظرات متفاوتی با هم داشتند اما چنین شرایطی را به نفع بازار می‌دانند. از لابلای امیدواریهای این قشر اما می توان پی به نگرانیهای بسیار عمیقی هم برد. در هر حال این ریزش برای آنها بی سابقه بوده است. آن‌ها البته عنوان کردند که اگر بازار دچار اصلاح نمی‌شد در آینده ممکن بود برای اقتصاد کشور مسئله ساز باشد.

مهران بلوری که هفت سال سابقه فعالیت در بورس را داشته است، هر چند این ریزش را بی سابقه می داند و نگرانیهای نیز بر این اساس دارد، اما می گوید: من از بازار سرمایه یاد گرفته ایم که نگاهی بلند مدت به موضوع داشته باشم و ثمره این نوع نگاه را هم در سالهای گذشته دیده ام. او البته نگران دوستان خود است که در همین ماههای اخیر و به توصیه او وارد بورس شدند و شاید این ریزش اخیر، نوع نگاه آنها به مهران و ایده های او را تحت تاثیر قرار دهد.

اما در نهایت شاید بتوان گفت عمده حرفه ایها رفتارهای یکسانی داشتند. به صورت آرام و بدون داشتن استرس کار خود را انجام می‌دادند. هرچند بروز نگرانی در چنین شرایطی هم عجیب نیست. برخی از آن‌ها از این فرصت استفاده کرده و سهام‌های با ارزش را در قیمت‌های پایین خریدار می‌کردند، بخشی دیگر هم از این موقعیت برای شناخت ارزندگی سهام استفاده کردند و به سمت سهام‌های در حال حرکت هستند که ارزندگی بالاتری دارد. البته تلاش برای امیدوار نگه داشتن افراد تازه واردی که به توصیه این افراد وارد بورس شده اند نیز از جمله دغدغه های این افراد است.

این افراد به سهامداران خرد توصیه کردند که اگر دارای سهامی با بنیاد قوی و ارزنده هستند نگران هیچ گونه ریزشی نباشند چرا که این سهام‌ها رشد خود را خواهند داشت و اگر دارای سهام غیر ارزنده هستند ممکن هست دچار زیان شوند و ما توصیه می‌کینم که سهام غیر ارزنده که با به صورت هیجانی رشد کرده است را بفروشند و یک سهام ارزنده تر خریداری کنند.

این طیف مقصر اصلی هیجان بازار را دولت و سهامداران کم تجربه می‌دانند و معتقدند که دولت با دخالت‌های بی جا سبب حساسیت بازار و خروج آن از ریل اصلی بوده و سهامداران خرد با خرید هیجانی و پیروی از دولت سبب بهم ریختگی بازار می‌شوند.

تمام دلایل ریزش فقط بهانست
دلایل متعدد برای ریزش‌های اخیر سهام از سوی کارشناسان مطرح شده که مهم‌ترین آن‌ها بلاتکلفی دولت در دار دوم، عرضه سهام عدالت، اوراق سلف نفتی، افزایش نرخ بهره، توقف‌های عمدی در هسته معاملات و عرضه آبشاری حقوقی‌ها هستند.

در کنار تمامی این نظرات در مورد ریزش بازار روز شنبه و یکشنبه، ابولفضل صیامی یکی از کارشناسان بورس به بازار گفت: تمام این اخبارهای و دلایل که مطرح می‌شود، تنها به به خاطر  ارتباط دهی  ریزش بازار  با یک دلیل منطقی است. قرار بود بازار بعد از چندین ماه یک استراحت یا اصلاح داشته باشد که الان زمان آن فرارسیده و دولت با رفتارهای متعدد به دنبال این است که به این اصلاح دلیل بدهد.

صیامی گفت: بازار باید به اصلاح می‌رسد، و قرار هم بود به اصلاح برسد اما الان اقدامات که صورت می‌گیرد در حال حرکت ذهن‌ها به این سمت است که بازار به این دلایل ریزش داشته است و از سوی دیگر باید این چنین نظرات و دلایلی در جامعه مطرح شود تا سهامداران خرد کمتر از بازار خروج پیدا کنند.

وی اضافه کرد: این وضعیت بورس قابل قبول است و به نظر بنده اگر اصلاح کار دولت بوده اقدام به موقعی انجام داده است. اگر بازار مانند سابق رشد داشت باید تعیجب می‌کردیم.  

این نظر را بیشتر فعالان بازار سرمایه داشتند و این اصلاح را به نفع بازار می‌دانند. همچنین صیامی گفت که احتمال دارد بازار از فردا برگردد اما بازهم نمی‌توان به قطعیت نظر داد.