پژمان مرادی؛ بازار: ذات هر بازاری با ریسک همراه است و نمی‌توان انتظار داشت که این بازار بدون ریسک مسیر خود را طی کند. ریسک در معنای کلی یعنی عدم اطمینان از آینده، که در حوزه‌های مختلف به صورت تخصصی‌تر تعریف می‌شود.
در حوزه اقتصادی از ریسک به عنوان ریسک پویا نام برده می‌شود که نتیجه آن می‌تواند سود یا زیان باشد. ریسک‌های اقتصادی بسته به نوع بازار و همچنین عوامل تاثیرگذار به انواع مختلفی تقسیم بندی می‌شوند که می‌توان به ریسک بازار، ریسک شخصی، ریسک تورمی، ریسک سیاسی و غیره اشاره کرد.
هدف از سرمایه‌گذار در هر بخش به دست آوردن سود بیشتر است و سود بیشتر بدون پذیرش ریسک امکان پذیر نیست. شما فرض کنید شخصی یک میلیون تومان سرمایه دارد و به دنبال مکانی برای سرمایه‌گذاری است، اگر این فرد اهل ریسک کمتری است آن را در بانک با سود تضمین شده سپرده‌گذاری می‌کند و اگر به دنبال سود بیشتری می‌گردد می‌تواند آن را در بازارهای مختلفی مانند بورس سرمایه‌گذاری کند در نتیجه هیچ فردی بدون پذیرش ریسک بازار نمی‌تواند در انتظار سود بیشتری باشد.
در سال‌های اخیر به خصوص در سال ۹۸ و۹۹ با افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی اکثر افراد جامعه به فکر حفظ ارزش پول ملی با سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف هستند. یکی از بازارهای که در سال ۹۹ بیشتر مورد استقبال مردم قرار گرفته است بازار بورس است.
سابقه ورود مردم ایران به بازارها مختلف جهت حفظ ارزش پول خود یا سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد که اکثر سرمایه‌گذاران بدون شناخت از بازار هدف و تنها بر اساس جو روانی و تورم به سمت هر بازاری حرکت می‌کنند. به عنوان مثال در مهر سال ۹۷ با رشد قیمت دلار تا ۱۸ هزار تومان مردم بی محابا به سمت این بازار حرکت کردند و بعد از کاهش قیمت ارز بسیاری از آن‌ها متضرر شدند.
در سال جاری مردم با توجه به رشد شاخص بورس و حمایت‌های صورت گرفته از این بازار به سمت آن سرازیر شدند و سرمایه خود را وارد این بازار کردند در حالی که بورس به عنوان یکی از بازارها پر ریسک در بین بازارهای دیگر شناخته شده است، به گفته کارشناسان بازار مالی، این حجم از ورود آحاد مردم به بازار بورس در دنیا بی‌سابقه است. در اکثر کشورها افراد برای ورود به بورس یا آموزش آن را دریافت می‌کنند یا از پول خود را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌سپارند.
در آمریکا حقوق کارمندان به دو صورت پرداخت می‌شود، یا کل حقوق یکجا به فرد داده می‌شود یا اینکه به صورت ماهانه حقوق پرداخت می‌شود. معمولا افرادی که حقوق را به صورت یکجا دریافت می‌کنند آن را به صندوق‌های سرمایه‌گذاری واگذار می‌کنند تا آن‌ها با سرمایه شخصی ماهانه سودی را پرداخت کنند به همین دلیل است که بیشتر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در آمریکا است.
با توجه به سودهای بالای ۱۰۰ درصدی که مردم در سال جاری از بازار بورس دریافت کردند، این انتظار در مردم ایجاد شده که بازار بورس یک بازار سودده با ریسک پایین است. سهولت ورود به بازار بورس، تورم بالا در اقتصاد، عدم نیاز به سرمایه بالا، حمایت دولت از بازار بورس، افزایش بیکاری، کاهش بازدهی در بازارهای موازی، کاهش سود بانکی، انتقال سهام عدالت از دلایل ورود مردم به بازار بورس در سال جاری است.
رشد شاخص بورس بدون ریزش، اصلاح‌های کوتاه مدت، عرضه سهام دولتی در بازه‌های زمانی بلند مدت، افزایش قیمت دلار، افزایش سختگیری معاملات در بازارهای مختلف سبب شده که مردم با توجه به ریسک بالای این بازار همچنان در این بازار بمانند.
سود پی در پی که بازار سرمایه به سهامداران داده است سبب شده که فرد برای دریافت سود بیشتر خودرو یا مسکن خود را فروخته و آن را وارد بازار بورس کند روشی که مردم برای ورود به بازار دلار در پیش گرفته بودند.
انتظارات سود دهی بالا
انتظارات سود دهی بدون پذیرش ریسک در بازار بورس امروزه به یک نگرانی در سطح کلان تبدیل شده است. تشویق مردم به بورس بدون آموزش و اطلاع رسانی کافی پیامدهای زیادی را هم برای اقتصاد و هم امنیت جامعه در پی دارد که در زیر به صورت مختصر این پیامدها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
افزایش فاصله ارزش ذاتی سهام با ارزش جایگزینی
تعیین قیمت ارزش سهام یک شرکت را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند، زمانی که تقاضا بیشتر از عرضه باشد ارزش سهام رشد خواهد کرد اما ممکن است ارزش جایگزینی سهام (قیمت سهام در بورس که ناشی از ورود نقدینگی است) یک شرکت کمتر از ارزش ذاتی سهام آن باشد که اکنون این مشکل در بازار سهام ایجاد شده و ارزش سهام شرکت‌ها به خصوص شرکت‌های که دارای بنیاد قوی نیست به صورت شارپی و حبابی افزایش پیدا کرده است. این حباب تا یک جای امکان رشد دارد و بعد از صعود ممکن است به یکباره سهام این شرکت‌ها ریزش پیدا کند و در این بین سهامداران خرد که تعداد آن‌ها روز به روز در حال افزایش است متضرر شوند.
خروج یکباره سهامداران خورد
گنجایش بازار سرمایه برای جذب نقدینگی تا یک حدی است و اگر این بازار از حد اشباع بالاتر رود به یکبار مانند ظرفی که گنجایش آن پر شده ریزش پیدا می‌کند. به بیان دیگر بازار مجبور است برای حفظ تعادل خود ریزش داشته باشد. با توجه به اینکه اکثر افرادی که وارد بازار بورس شدند اطلاعات چندانی از این بازار تخصصی ندارند در هنگام ریزش شاخص اقدام به خروج از این بازار می‌کنند که این موضوع می‌تواند در ریزش شاخص در اردیبهشت ماه مشاهده کرد. این خروج سهام از بازار سرمایه به شدت می‌تواند بازارهای مختلف را تحت تاثیر قرار دهد.
سرعت گرفتن تبدیل شبه پول به پول
زمانی که فرد پول خود را از بانک جهت گرفتن سهام خارج می‌کند در حال تبدیل یک شبه پول با سود بین ۱۵ تا ۲۰ درصد به شبه پول با سودی به صورت میانگین ۵۰درصد است. اگر این افراد پول خود را با این میزان سود از بازار بورس خارج کنند با یک حجم بزرگ چند برابری پول در کشور مواجه می‌شویم یعنی بانک مرکزی برای تبدیل تامین پول نقد باید پول جدید چاپ کند.
ایجاد مسائل امنیتی
تشویق مردم به بازار سرمایه و عادت دادن آن‌ها به سود بالا و نشان دادن این بازار به عنوان بازار بدون ریسک می‌تواند خطرات زیادی داشته باشد. اگر این بازار ریزش پیدا کند و سبب متضرر شدن سهامداران شود این امکان وجود دارد که مردم دست به اعتراض بزنند.
ایجاد رقابت تورمی بین بازارها
زمانی که مردم را تشویق به حضور در بازار بورس می‌کنیم، استقبال بازارهای موازی مانند طلا، ارز، خودرو و مسکن کمتر می‌شود و ذی نفعان این بازارها برای تشویق مردم به این بازارها سعی می‌کنند که به صورت غیر عادی در این بازار نوسان ایجاد کنند تا مردم سرمایه خود را وارد این بازار کنند.
در کنار معایب نشان دادن بازار بورس به عنوان بازار بدون ریسک، یکسری محاسن دارد که می‌توان به جمع‌آوری نقدینگی، جبران کسری بودجه دولت و تامین مالی شرکت‌ها اشاره کرد. تشویق مردم به بازار بورس به گونه‌ای که این بازار را یک بازار بدون ریسک عنوان کنیم جهت ورود مردم به این بازار تبعات جدی به دنبال دارد.
دولت به منظور جلوگیری از خطرات احتمالی که در آینده ممکن است بازار بورس را تهدید کند لازم است ابتدا عرضه سهام بیشتر کند، مدتی از دادن سیگنال حمایتی از بازار بورس به خصوص سهام شرکت‌های دولتی جلوگیری کند تا بازار اصلاحات طولانی مدتی داشته باشد، افزایش نرخ سپرده و نرخ سود کوتاه مدت سریع‌ترین عامل برای بازگرداندن تعادل به بازارهای مالی است. توصیه می‌شود با توجه به هدف‌گذاری تورمی اعلام شده، نرخ بازار بین بانکی در محدود ۲۰ درصد قرار گرفته و نرخ سپرده‌ها نیز به شکل متناسب افزایش یابد.
نظر شما