امریکا از آفریقا چه می خواهد؟/ روایت دیپلمات سابق از قمار چند میلیارد دلاری موزامبیک

تهمینه غمخوار؛ بازار: جمهوری موزامبیک در جنوب شرقی آفریقا قادر است که از طریق توسعه طرح های گازی و پروژه گاز طبیعی مایع جایگاه خود را  هشت پله ارتقا داده و به چهارمین تولیدکننده LNG در جهان تبدیل شود.  

همچنین موقعیت مناسب جغرافیایی این کشور در اقیانوس هند،  شرایطی را برای کشورهایی چون هند و چین فراهم آورده و دسترسی آنها به تولیدات این کشور افریقایی فراهم آورده تا یک قطب جدید گازی در جنوب شرق افریقا پدیدار شود.

یک دهه پس از برخورد احتکارگران به گاز استان کابو دلگادو در شمال موزامبیک، کنسرسیومی به رهبری توتال در حال امضای قراردادهایی به ارزش ۱۶ میلیارد دلار برای بهره برداری از آن بوده است.

یکی از بزرگترین سرمایه گذاری ها در آفریقا، پروژه استخراج و صادرات گاز در موزامبیک می باشد که موجب می شود تا یکی از فقیرترین کشورهای جهان به وضعیت درآمد متوسط تا اواسط دهه ۲۰۳۰ برسد و با اینکه بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و انگلیس از طریق آژانس اعتباری صادراتی خود از دولت موزامبیک و انجام این گونه سرمایه گذاریها پشتیبانی فنی کرده اند،  اما این موضوع مانند انجام یک قمار است، زیرا همه گیری ویروس کرونا بر تقاضای گاز و رشد اقتصادی در سراسر جهان تاثیر گذاشته است.

با این وجود قرار است دو کارخانه LNG با تولید سالانه ۱۲.۶ میلیون تن در موزامبیک ساخته شود که ائتلاف بهره برداری از این منابع را شرکت آمریکایی آنادارکو پترولیوم به عهده گرفته است.

در همین راستا خبرنگار بازار گفتگویی را با دکتر جعفر قناد باشی، سفیر اسبق ایران در لیبی و کارشناس ارشد مسائل افریقا در رابطه با اجرای پروژه های چند میلیارد دلاری موزامبیک در بحث ال ان جی ترتیب داده که در ادامه می خوانید: 

* با توجه به فقیر بودن کشور افریقایی موزامبیک اما این کشور در حال حاضر رتبه دوازدهم جهان در ذخایر گازی را در اختیار دارد. موزامبیک چگونه در جهت توسعه منابع انرژی خود و همچنین جذب سرمایه گذاری های خارجی به خصوص در حوزه گازی موفق عمل کرده است؟  
 مسئله انرژی به خصوص سوختهای فسیلی که شامل نفت و گاز می شود، در دنیا حرف اول را می زند، در درجه اول به لحاظ بهره برداری که کشورها قصد استفاده از آن را در صنایع خود دارند. بنابراین کشوری موفق است که قراردادهایی را منعقد کند که سهل ترین و ارزانترین راههای دستیابی به گاز و همچنین نفت را برای خود فراهم آورد.

مسئله دیگر رقابت قدرتهای بین المللی در آینده جهان است که هر کشوری که بتواند انرژی بیشتر و کشورهای نفت خیز و گاز خیز را تحت سیطره خود داشته باشد، همچنین می تواند حرف اول را بزند. لذا امریکاییها که زمانی بمب اتم و ارسال ماهواره به فضا را نشانه ابرقدرت بودن خود می دانستند،  در حالیکه حتی هند و پاکستان نیز از بمبهای اتمی برخوردار هستند، همواره در تلاشند تا منابع نفت و گاز جهان را در اختیار بگیرند.  

بنابراین مسئله که ای در کشوری افریقایی مانند موزامبیک در حال رخ دادن است، رقابت قدرتهای بزرگ بر سر منابع انرژی گاز که مرغوب تر از نفت در بحث استفاده و به کارگیری صنایع مختلف است، می باشد.

امریکاییها از حدود ده سال پیش، به منظور دستیابی به منابع گازی افریقا، دفتری را تحت عنوان آفریکوم که مقر فرماندهی مرکزی برای عملیات‌های نظامی امریکا در مناطق راهبردی شمال افریقا می باشد، در جهت صیانت از نفت و گاز، تحت سیطره قرار دادن آن و جلوگیری از حملات تروریستی که نشانه و اهرمی از ابرقدرت بودن آنها است، ایجاد کرده که برنامه ریزی برای تسلط بر این منابع از آن زمان بوده است.

امریکاییها از حدود ده سال پیش، به منظور دستیابی به منابع گازی افریقا، دفتری را تحت عنوان آفریکوم که مقر فرماندهی مرکزی برای عملیات‌های نظامی امریکا در مناطق راهبردی شمال افریقا می باشد، در جهت صیانت از نفت و گاز، تحت سیطره قرار دادن آن و جلوگیری از حملات تروریستی که نشانه و اهرمی از ابرقدرت بودن آنها است، ایجاد کرده اند

در واقع ائتلاف و شرکتهای مختلفی از کشورهای جهان در بحث منابع گازی موزامبیک حضور دارند. این کشور زمانی تحت استعمار پرتغال که کشور ضعیفی بود و پنج مستعمره در افریقا داشت، قرار داشت که پس از استقلال به دلیل ضعیف بودن اقتصاد نتوانست حلقه وصلی با این کشورهای افریقایی مانند آنگولا، گینه بیسائو و موزامبیک داشته باشد. بنابراین موزامبیکی ها به کشورهای مشترک المنافع انگلستان پیوستند و کماکان این کشور یکی از اعضای حوزه انگلیسی می باشد.  

امریکاییها به دلیل اینکه خود را در سرمایه گذاری در شرکتهای بزرگ نفتی و گازی توانمند می دانند، امتیاز بهره برداری از این موضوع را حق خود و دست برتر قلمداد می کنند اما به هرحال قدرت مالی و میزان سودآوری هم از شاخصه های مهمی است که احتمال دارد از طرف امریکا واگذار شود و مثلا چینی ها و هندی ها که از لحاظ جغرافیایی دسترسی آسانی به موزامبیک دارند و حتی ژاپنی ها که بیشترین مصرف کننده گاز می باشند، این امتیاز را از آن خود کنند.

 از طرفی، سایر کشورها مانند ایتالیا، ژاپن، فرانسه و حتی چین از سالهای گذشته سعی کرده اند تا سهامی از این سرمایه گذاری را در حوزه های مختلف نفتی که تنها در شمال افریقا نیست، بر عهده گیرند که یک مرحله از آن مربوط به اکتشاف و استخراج و مرحله دیگر صدور گاز می باشد که باید اتفاقاتی در سواحل موزامبیک رخ دهد و اسکله هایی ساخته شود تا قابلیت صدور گاز فراهم شود و کاهش نیابد. البته این کشورها و ائتلافهای مختلف،  این اکتشاف و سرمایه گذاری را از ده سال گذشته آغاز کرده و وعده داده تا طی چهار تا پنج سال آینده به مرحله مناسبی از بهره برداری اطمینان بخشی دست یابند.

در داخل موزامبیک برخی مردم افریقا هنوز از چوب به عنوان سوخت استفاده می کنند و از گاز و نفت بی بهره اند. لذا این سرمایه گذاری های گازی می تواند زندگی مردم را در شرایط فقر بسیار و میزان بنزین کم،  متحول سازد.  

امریکاییها به دلیل اینکه خود را در سرمایه گذاری در شرکتهای بزرگ نفتی و گازی توانمند می دانند، امتیاز بهره برداری از این موضوع را حق خود و دست برتر قلمداد می کنند اما به هرحال قدرت مالی و میزان سودآوری هم از شاخصه های مهمی است که احتمال دارد از طرف امریکا واگذار شود و مثلا چینی ها و هندی ها که از لحاظ جغرافیایی دسترسی آسانی به موزامبیک دارند و حتی ژاپنی ها که بیشترین مصرف کننده گاز می باشند، این امتیاز را از آن خود کنند 

* با مطرح شدن موزامبیک در بازار گاز و انجام سرمایه گذاری های گازی کشورهای مختلف، کشور ما چگونه می تواند در این زمینه کمک رسان بوده و از این فرصت استفاده نماید؟
موزامبیک در واقع قصد دارد به عنوان رقیب اصلی به صحنه فروشندگان گاز بپیوندد و این مسئله برای روسیه به عنوان تولید کننده گاز و همچنین ایران که صادرکننده گاز به کشورهای همسایه می باشد، بسیار اهمیت دارد. ایران در حجم گاز صادراتی در دنیا از مقام دوم برخوردار است و موزامبیک در تلاش است تا به رتبه چهارم در بحث کشف ذخایر و تولید گاز دست یابد و این حجم از سرمایه گذاری می تواند موجب شود تا بازار در قبضه موزامبیک در آید.  

مسئله ای که برای ایرانیها با توجه به تجربه گاز رسانی و برخورداری از شبکه های گازی و همچنین ساخت کپسولهای گازی و مخازن پر کننده گاز، از اهمیت بالایی برخوردار می باشد، بحث سودآوری مالی شرکتهای گازی ما  است که این شرکتها می توانند در آن مناطق سرمایه گذاری کرده و از این فرصت مناسب استفاده نمایند.  

موزامبیک به دنبال آن است تا به عنوان رقیب اصلی به صحنه فروشندگان گاز بپوندد و این مسئله برای روسیه به عنوان اولین تولید کننده گاز و همچنین ایران که صادرکننده گاز به کشورهای همسایه می باشد، بسیار اهمیت دارد 

در واقع صادرات و واردات گاز را ائتلاف موجود بر عهده گرفته اما حداقل ما می توانیم به عنوان یک زیر مجموعه، در بحث اسکله سازی یاری رسان باشیم. کشور ایران از تجارب استخراج گازی خوبی برخوردارست که بنابراین شرکتهای گازی و نفتی ما می توانند در جهت فروش گاز حتی با آمدن موزامبیک به این بازار، فرصتهایی را در نظر بگیرند و به این مسئله توجه نمایند که آغاز استفاده از این فرصتها می تواند موجب ترغیب خرید و سرمایه گذاری بیشتر در این حوزه شوند، زیرا برخی بر این باورند و در تلاشند تا برچسب باختن را بر ما بزنند و بگویند حال که توتال از ایران رفته است، ما در این زمینه متضرر شده ایم. جهان هم اکنون به سمت تولید انرژی های گاز هر چند فسیلی در حال پیش روی می باشد که نسبت به نفت آلودگی کمتری دارد و بهره وری بیشتری دارد.