تهمینه غمخوار؛ بازار: روسیه و ایران وارد مرحله تجدید و تقویت همکاری شده اند که با توجه به شرایط ژئوپلیتیک فعلی، به نظر می رسد که این رابطه یک دوستی آشکار باشد. هر دو کشور در جامعه بین‌المللی با شرایط خاصی مواجه هستند و باید راه‌هایی برای حفظ ظرفیت های نظامی و اقتصادی خود و غلبه بر تحریم ها و سایر فشارهای مخالفان منطقه‌ای و جهانی بیابند. در همین راستا، از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، مشارکت استراتژیک خود را گسترش داده اند به طوری که مقامات ارشد دو کشور در ماه های اخیر بارها برای تقویت همکاری ها و امضای توافق نامه های اقتصادی و نظامی دیدار کرده اند.
بر همین اساس، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در سفر اخیر خود به تهران در ۱۹ ژوئیه، گام های قابل توجهی به سوی توافق نامه های امنیتی و اقتصادی ملموس برداشت و برخی از محققان را به این نتیجه رساند که ایران در حال تبدیل شدن به متحد واقعی روسها در رقابت قدرت های بزرگ و به طور فزاینده‌ای شریک بین‌المللی مورد علاقه این کشور است در حالی که این توسعه احتمالاً به تقسیم بیشتر خاورمیانه منجر می شود.
این تعاملات منعکس کننده یک رابطه عمیق و بالقوه متعادل است و این مشارکت منافع ایالات متحده و متحدانش را در اروپا، خاورمیانه و سراسر جهان به چالش خواهد کشید.
توسعه همکاریهای اقتصادی
روسیه و ایران در جهت افزایش تجارت دوجانبه و استفاده از ارزهای غیر دلاری تلاش می کنند. تجارت فی مابین به میزان قابل توجهی افزایش یافته و در ۱۹ ماه گذشته به ۴۰ میلیارد دلار رسیده است. ارقام سال ۲۰۲۱ بالغ بر چهار میلیارد دلار گزارش شده است. بر همین اساس، مقامات دو کشور در ماه های اخیر بر سر موارد زیر توافق کرده اند:
_ ایجاد مراکز تجاری ایران در مسکو و مناطق اقتصادی مشترک.
_ افزایش پروازهای مسافری بین روسیه و ایران و سایر همکاری های هوانوردی.
_ رشد صادرات مواد غذایی به روسیه و افزایش استفاده از سیستم پرداخت الکترونیکی میر کرملین برای جایگزینی سرویس تراکنش های مالی سوئیفت که بانک های روسی در پاسخ به تهاجم ممنوع شده بودند.
ایران همچنین اعلام کرده که برای اولین بار در ژوئیه ۲۰۲۲ کالاها را از روسیه به هند از طریق یک کریدور ترانزیتی ایران منتقل می کند. گسترش تجارت دوجانبه و انجام آن بدون دلار آمریکا از اهداف دیرینه روسیه و ایران است. بر همین اساس، به راحتی می توان اهمیت این توافقات را قبل از تحقق آنها بیش از حد بیان کرد. با این وجود، به نظر می رسد مسکو این تلاش ها را با فوریت بیشتری احتمالاً در پاسخ به انزوای فزاینده جهانی و تحریم های بین المللی دنبال می کند.
ایران احتمالاً با حمایت روسیه ممکن است در تلاش باشد تا همکاری خود را با روسیه و بلاروس، افزایش دهد در حالی که کرملین به دنبال ادغام بلاروس با روسیه، به ویژه اقتصاد و ارتش این کشور، با نتایج متفاوت است
ایران نیز به دنبال تعامل اقتصادی بیشتر با بلاروس است. وزیر صنعت ایران در ۲۹ ژوئیه در مینسک قراردادهایی در زمینه خودروسازی، دارو و حمل و نقل امضا کرد در حالی که غرب، صنایع خودروسازی روسیه و بلاروس را تحریم کرده است. توافقات بین ایران و بلاروس بر تمایل تهران برای حمایت از مینسک علیرغم تحریم های بین المللی تاکید دارد.
در همین راستا، ایران احتمالاً با حمایت روسیه ممکن است در تلاش باشد تا همکاری خود را با روسیه و بلاروس، افزایش دهد در حالی که کرملین به دنبال ادغام بلاروس با روسیه، به ویژه اقتصاد و ارتش این کشور، با نتایج متفاوت است.
وزیر صنعت ایران در مینسک اعلام کرد ایران در سال آینده توافقنامه همکاری جامع با بلاروس را نهایی خواهد کرد. جمهوری اسلامی در سال های اخیر توافق های مشابهی را با چین، روسیه و ونزوئلا دنبال کرد که نشان دهنده همسویی استراتژیک آن با قدرت های تجدیدنظرطلب علیه ایالات متحده و متحدانش است.
از این رو، ملاحظات متعدد نشان دهنده رشد عظیم در تغییر موقعیت منابع انرژی جهانی در شرق به جای غرب است. این امر ناشی از سه مسئله عمده است؛ درگیری روسیه و اوکراین، توافقنامه همکاری ۲۰ ساله روسیه و ایران که سال گذشته امضا شد و توافقنامه تجارت آزاد ایران و اوراسیا که سال گذشته نیز تمدید شد.
از آن جایی که ایران و روسیه تامین‌کنندگان بزرگ انرژی جهانی هستند، علی رغم تحریم‌ها می‌توانند در سال‌های آینده بر کشورهای مختلف در دنیا تسلط پیدا کنند. به گفته وزیر نفت ایران، جمهوری اسلامی با تولید بیش از یک میلیارد مترمکعب گاز و چهار میلیون بشکه ظرفیت تولید نفت، رتبه نخست جهان را از نظر ذخایر نفت، گاز دارد.
وی همچنین با بیان اینکه تولید نفت و گاز ایران در برنامه هشت ساله آینده افزایش خواهد یافت، آمادگی کشور برای جذب سرمایه گذاری خارجی در بخش نفت و گاز را اعلام کرده است. هم ایران و هم روسیه با ایالات متحده به ویژه در مورد ثروت استراتژیک ظاهری انرژی خود دارای مشکلات تحریمی هستند در حالی که هنوز مشخص نیست که اتحادیه اروپا چگونه می‌تواند این شکاف را که احتمالاً از منابع ایالات متحده است، پر کند.
پیوند ریال با یوان چین و روبل روسیه به جای دلار آمریکا در آینده ممکن است راهی ارجح باشد تا نشانه معقول تری از ارزش در اقتصاد ایران ارائه کند
با این حال، بخش عمده ای از این ذخایر متعلق به روسیه و ایران است که نشان می دهد تغییرات ژئوپلیتیک بعدی برای ادغام مجدد محور روسیه_ایران به سوی منابع اروپایی باید رخ دهد. با توجه به تحریم های فعلی، هر دو کشور عمدتاً منابع انرژی خود را به شرق صادر می‌کنند. بر همین اساس، انتظار می رود تقاضای انرژی کشورهای آسیایی از هم اکنون تا سال ۲۰۳۲ پنج برابر افزایش یابد.
پروژه های بانکی که قرار است توسط روسیه، چین و ایران اجرا شود، در آینده نزدیک سلطه دلار آمریکا را تغییر خواهد داد به طوری که این کشورها به دنبال هماهنگی سیستم های پرداخت غیر سوئیفت و توافق با تسویه ارزهای مستقل خود هستند. روبل روسیه بهترین ارز جهان در سال ۲۰۲۲ بوده است، در حالی که رنمینبی چین تا به امروز دو درصد نسبت به دلار آمریکا در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است و بهترین ارز اصلی اقتصادی است.
پیوند ریال با یوان چین و روبل روسیه به جای دلار آمریکا در آینده ممکن است راهی ارجح باشد تا نشانه معقول تری از ارزش در اقتصاد ایران ارائه کند، اقتصادی که مانند روسیه به دلیل تحریم‌های آمریکا به‌طور مصنوعی ارزشش را کاهش داده است.
در واقع، حجم صادرات تجارت فنی ایران در سال ۲۰۲۱، به میزان ۴۰۰ درصد افزایش یافته است، در حالی که ترانزیت کالای ایرانی در سال ۲۰۲۲ تا به امروز ۵۲ درصد با روند افزایشی مواجه شده است. سایر شاخص ها مانند ترافیک هوایی و جریان مسافر نیز ۱۲۸ درصد افزایش یافته است.
این موضوع، معمایی را برای تحلیلگران در تلاش برای پیش‌بینی جریان های انرژی آینده و توسعه بازار، به ویژه در غرب و اروپا، ایجاد می‌کند. منابع انرژی وجود دارد، با این حال سیاستمداران اتحادیه اروپا عمدا دسترسی به این منابع را محدود کرده اند. این مسئله به طور فزاینده ای نشان می دهد که منابع انرژی از روسیه و ایران به سمت آسیا هدایت می شود و تقاضای عظیم در اقتصادهای رو به رشد مانند هند، پاکستان، اندونزی و چین، علاوه بر نیازهای جدید در شرق آفریقا را تامین می کند. خاورمیانه نیز در حال گسترش نیازهای رشد انرژی خود است، اما احتمالاً می تواند نیازهای خود را برآورده کند.
این امر اتحادیه اروپا را به طور فزاینده ای به ایالات متحده وابسته می کند و اینکه سیاست تحریم های امسال در رابطه با عرضه گاز روسیه به اتحادیه اروپا چگونه در سال ۲۰۲۳ و مطمئناً تا سال ۲۰۲۵ برای سنجش مفهوم رشد توسعه اتحادیه اروپا در برابر آسیا جالب خواهد بود.
پیامدهای سیاست ایالات متحده
تعمیق روابط روسیه و ایران تقریباً به طور قطع منافع ایالات متحده و متحدانش را در اروپا، خاورمیانه و سراسر جهان تهدید خواهد کرد. حمایت مادی ایران از روسیه ممکن است به کرملین کمک کند تا به برخی از اهداف نظامی خود در اوکراین و اروپای شرقی دست یابد.
حمایت روسیه از برنامه فضایی ایران می‌تواند هدف‌گیری ایران را بهبود بخشد و تهدیدی را که برای ایالات متحده و شرکای آن در خاورمیانه ایجاد می‌کند، افزایش دهد. در نهایت، مسکو و تهران احتمالاً از روابط اقتصادی عمیق خود برای کاهش تحریم‌های آمریکا استفاده خواهند کرد.
نظر شما