تهمینه غمخوار؛ بازار: در راستای توسعه روابط دوستانه موجود بین جمهوری اسلامی ایران و کوبا و تلاش برای افزایش سطح روابط تجاری و اقتصادی دو کشور، ریکاردو کاپریساس معاون نخست وزیر کوبا در راس هیئتی از مقامات اقتصادی و هلدینگ های بزرگ کوبایی در ۲۴ اردیبهشت ماه به تهران سفر کرد.
در حاشیه برگزاری هجدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی فعالان ایران و جمهوری کوبا شامل ۲۱ کمیته تخصصی در زمینه های مختلف از جمله تجارت، سرمایه گذاری، ترانزیت و حمل و نقل، برق و انرژی، نفت و گاز، گمرک، بانک و دارایی، استاندارد، بهداشت و سایر موضوعات مهم، این مقام کوبایی با ابراهیم رئیسی و حسین امیر عبداللهیان دیدار کرد.
در این دیدار، رئیس جمهور ایران روابط تهران_هاوانا را راهبردی توصیف کرد و افزود: باید از ظرفیت‌های متعدد و متنوع موجود در دو کشور برای توسعه همکاری‌ها در عرصه‌های تجاری، اقتصادی، کشاورزی، بهداشتی و درمانی بهره گرفت.
او همچنین تاکید کرد که مناسبات مثبت و سازنده دوجانبه ایران و کوبا می‌تواند به عرصه تعاملات بین المللی دو کشور نیز تعمیم یابد ضمن اینکه همکاری‌های سازنده دو کشور در زمینه مسائل بهداشتی و سلامت ظرفیت گسترش بسیاری دارد و دو کشوربا اتکا به توان داخلی می توانند در حوزه های گوناگون و تولید محصولات استراتژیک به خودکفایی برسند.
معاون نخست وزیر کوبا نیز با راهبردی و عمیق توصیف کردن روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری بین تهران و هاوانا، اظهار داشت: با برنامه‌های کوتاه، میان و بلند مدت می‌توان مناسبات ایران و کوبا را از سطح روابط دوجانبه به تعاملات چند جانبه در منطقه آمریکای لاتین ارتقا داد.
همچنین، وزیر صمت ایران نیز در دیدار با ریکاردو کاپریساس از ایجاد ۳۴ فرصت و زمینه برای همکاری های تجاری و اقتصادی مشترک ایران و کوبا خبر داد و گفت که پیشرفت های خوبی در زمینه هایی مانند داروسازی، معدن و صنایع لوازم خانگی داشته ایم که می تواند زمینه را برای فعالیت های مشترک بین دو کشور فراهم کند ضمن اینکه ما می توانیم روابط تجاری دو کشور را در حوزه معدن (فولاد، مس، آلومینیوم و ...) افزایش دهیم.
بر همین اساس، ایران و کوبا بر افزایش روابط تجاری از طریق توسعه همکاری های تجاری و اقتصادی مشترک تاکید کردند و نقشه راه تهاتر کالایی بین دو کشور امضا شد. همکاری های بانکی و مسائل مربوط به معادن و صنایع معدنی و زمین شناسی از جمله زمینه هایی است که دو کشور می توانند با یکدیگر همکاری کنند در حالی که ایران می تواند کمک زیادی به کوبا در تولید و استخراج مواد معدنی ارائه نماید.
در همین راستا و با توجه به اهمیت منطقه امریکای لاتین برای ایران از سالیان گذشته، در ادامه به بررسی روابط ایران و کوبا می پردازیم:
در دهه های اخیر، نفوذ سیاسی ایران در منطقه امریکای لاتین به ویژه در کشورهایی نظیر ونزوئلا و کوبا از طریق اقدامات دیپلماتیک که ایران و ماهیت ایدئولوژیک و اهداف آن را مشخص می کند، به طور مداوم افزایش پیدا کرده است.
با گذشت زمان، چنین الگوهایی یک واکنش بین المللی را تعریف کردند که سیاست خارجی خاورمیانه و روابط و اتحاد استراتژیک جمهوری اسلامی با اروپا، ایالات متحده و آمریکای لاتین را تغییر داد. در حالی که کشورهای پیشرو نیمکره غربی به طور فزاینده ای توجه خود را به حوزه نفوذ ایران در خاورمیانه جلب کرده اند، روند ظریف تری از اقدامات دیپلماتیک کشور با سرزمین های استراتژیک در آمریکای لاتین به طور فزاینده ای به یک استراتژی فرا قاره ای دست یافته است.
در واقع، طی دو دهه گذشته، ایران پیوسته ارتباطات دیپلماتیک و اقتصادی را با کشورهای منطقه که به دقت انتخاب شده‌اند، تقویت کرده و روابط تجاری و سرمایه‌گذاری را توسعه داده است که می‌تواند به جو بی‌ثباتی سیاسی در نیمکره بیشتر دامن بزند.
در همین راستا، ساخت واکسن کووید-۱۹ سوبرانا_۲ یکی از جدیدترین تلاش‌های کوبا برای همکاری دوجانبه با ایران بوده است. این واکسن که معمولاً در ایران به آن پاستور کواک گفته می‌شود، به عنوان بخشی از همکاری بین موسسه واکسن‌های فینلی در هاوانا و انستیتو پاستور ایران بوده که ۹۱.۲ درصد اثربخشی در مورد آن گزارش شد.
در ماه ژوئن ۲۰۲۱، واکسن سوبرانا تاییدیه استفاده اضطراری را در ایران دریافت کرد.حدود یک ماه بعد، رسانه های دولتی کوبا اعلام کردند که ایران اولین کشور خارج از کوبا خواهد بود که آن را در مقیاس صنعتی تولید می کند.
بر همین اساس، در ماه سپتامبر، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، از پتانسیل «نامحدود» برای گسترش روابط تهران_هاوانا صحبت کرد در حالی که هر دو طرف حوزه‌های پزشکی و کشاورزی را به عنوان زمینه‌های ایده‌آل برای همکاری برجسته کردند.
بنابراین، نمی توان انکار کرد که مشارکت ایران و کوبا نشان دهنده گرد هم آمدن دو مدل سیاسی کاملاً متفاوت است که بیش از هر چیز مبتنی بر درگیری مشترک با ایالات متحده است.
منشأ پیوند دو کشور
روابط بین کوبا و ایران پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹ آغاز شد؛ زمانی که این کشور قانون اساسی جمهوری خواهی و ایدئولوژی ضد امپریالیستی را بر مخالفت با قدرت های غربی تصویب کرد.
پس از آن با پیوستن به جنبش عدم تعهد (NAM)، جمهوری اسلامی ایران به دنبال استقلال از حوزه نفوذ ایالات متحده و شوروی بود. در همین حال، فیدل کاسترو، رئیس‌جمهور فقید کوبا، در کنفرانس NAM در همان سال، صندلی ریاست را به‌عنوان سخنگو عملاً تضمین کرد و رهبری کوبا را در سازمان تثبیت نمود.
نقش جنبش عدم تعهد در ایجاد روابط ایران و کوبا موضوعی تعجب آور نیست. در آن زمان، این جنبش مجموعاً ۹۰ کشور عضو داشت که دیدگاه‌های مشابه ضد امپریالیستی داشتند و امام خمینی رهبر وقت ایران، مشارکت در این بلوک را راهی آشکار به سوی بی‌طرفی در بحبوحه جنگ سرد می‌دانست در حالی که موجب می شد تا ایران دارای شرکای دیپلماتیک و اقتصادی در میان دیگر اعضای جنبش عدم تعهد شود.
با این حال، در حالی که موضوع اشتراکی دو کشور ضد ایالات متحده است. احساسات دو کشور و ملت اغلب به عنوان پایه و اساس شراکت ۴۲ ساله بین هاوانا و تهران ذکر می شود، آیا یک رقیب مشترک برای حفظ تقریباً نیم قرن روابط نزدیک کافی است؟
دیدگاه کوبا
برای سیستم کمونیستی کوبا پس از سال ۱۹۵۹، داشتن یک متحد قدرتمند که پشت سر آن در مقابل ایالات متحده ایستاده است، تمایل به غلبه بر عوامل دیگر دارد. این مورد برای ایران نیز مطرح بوده است، زیرا هر دو کشور سابقه طولانی تنش با ایالات متحده دارند. در طول سال‌ها، کوبا با تحریم‌ها و اقدامات تنبیهی ایالات متحده توسط جامعه بین‌الملل مواجه بوده است
کوبا با توجه به برخورداری از دیدگاه تهاجمی نسبت به آمریکا و سیاست خارجی و موقعیت ژئواستراتژیک مطلوب، از سالهای گذشته ایران را به عنوان متحد و شریک اقتصادی خود در نظر گرفته است. آنچه رژیم کوبا در ایران می بیند، بازتابی از احساس خود در خصوص ابرقدرت جهان است.
در دهه ۱۹۶۰ که تنشها میان کوبا و ایالات متحده به اوج خود رسید، تحریم امریکا به شدت بر اقتصاد این کشور تأثیر گذاشت. از آن زمان، کوبا دو گزینه پیش رو داشته است: یا شرکای مشتاقی مانند ایران پیدا کند، یا از دولت‌های ایالات متحده که قول پایان تحریم را داده‌اند کشورهایی را مشروط بر اینکه کوبا نقض حقوق بشر خود را متوقف کند، راضی کند.
هاوانا با انتخاب جمهوری اسلامی، نه تنها به لحاظ اقتصادی کمک هایی را دریافت کرد، بلکه قدرتی نیز یافت که مشتاق دفاع از «حقوق حاکمیتی» خود در صحنه جهانی است.
روابط و همکاری های دوجانبه
کوبا و ایران سابقه طولانی در همکاری های اقتصادی، علمی، نظامی، امنیتی، اطلاعاتی و دیپلماتیک دارند و عمده محصولات صادراتی به ترتیب آنتی بیوتیک و ماشین آلات آسیاب بوده است.
در حالی که مناسبات سیاسی ایران_کوبا پیشبرد خوبی داشته است، اما حجم تجارت دوجانبه بسیار پایین است و ایران نتوانسته که با توسعه روابط اقتصادی سوخت کوبا را تامین کرده و در ازای آن از دستاوردهای پزشکی آنها بهره مند شود. در حقیقت، ارتقای مبادلات تجاری اقتصادی به همان سطح روابط عالی سیاسی بین دو کشور، از جمله چالش ها در روابط فی مابین بوده است.
با این حال، در هفدهمین نشست کمیسیون بین دولتی ایران و کوبا که در ژانویه ۲۰۱۹ در هاوانا برگزار شد، یادداشت تفاهمی بین مرکز حمایت از تجارت و ترویج سرمایه گذاری خارجی کوبا و تجارت ایران به امضا رسید و دو کشور پیش نویس یادداشت تفاهم بین مؤسسه واکسن‌های فینلی کوبا و انستیتو پاستور ایران را تنظیم کردند. در هجدهمین نشست این کمیسیون نیز، در زمینه توسعه همکاری‌های صنعتی، معدنی و تجاری توافقاتی مبان دو کشور صورت گرفت.
کوبا و ایران در زمینه های دفاعی، نظامی و اطلاعاتی نیز همکاری داشته اند. آخرین مورد گزارش گسترده همکاری اطلاعاتی در سال ۲۰۰۳ و پس از پارازیت کوبا در پخش برنامه های ماهواره ای مستقر در ایالات متحده به ایران بود. موقعیت ژئواستراتژیک کوبا در مقابل ایالات متحده، قدرت های خارجی را به سمت خود جذب کرده که به دنبال سیاست خارجی ضد ایالات متحده هستند.
برخی از مقامات کوبایی معتقدند که این کشورها از جمله ایران، به دنبال بهره مندی از قراردادهای همکاری اطلاعاتی با کوبا هستند که تنها ۹۰ مایلی دورتر از کی وست فلوریدا قرار دارد. همکاری در حوزه دیپلماتیک نیز توسط ایالات متحده به عنوان یک تهدید تلقی می شود.
در سپتامبر ۲۰۲۱، ۱۲ موافقتنامه برای معافیت روادید دیپلماتیک و خدماتی به اجرا در آمد و علیرغم حجم کم مبادلات تجاری، همکاری ها در حوزه دفاعی، اطلاعاتی و بهداشتی گسترش یافت و روابط دوجانبه با همکاری ساخت واکسن کووید به نقطه عطفی رسید.
کوبا، بازار بسیار خوبی در حوزه امریکای مرکزی و لاتین برای صادرات محصولات ایران محسوب می شود که ایران می تواند از طریق مکانیزم تهاتر، به طور سیستماتیک در ازای صادرات نفت، غلات مورد نیاز خود را تامین کند.
همچنین، در رابطه با بهبود روابط اقتصادی، کوبا به سوخت نیاز دارد که ایران می تواند از این فرصت استفاده کند و در ازای تامین سوخت، از دستاورد کوبا که کادر درمان و پزشکی است بهره مند شود.
نظر شما