توحید ورستان؛ بازار: گردشگری سلامت به یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی در کل دنیا تبدیل شده و کشورهای بزرگی مانند ایالات متحده آمریکا برای حمایت از اقتصاد خود به آن وابسته هستند.
اما باوجود توسعه چشمگیر و رشد صنعت، شناخت بسیار کمی از سازوکار گردشگری پزشکی در ایران ایجاد شده است. البته ایران در دوره ۱۹۶۷-۱۹۷۷ به عنوان برترین مقصد گردشگری خاورمیانه در نظر گرفته می‌شد. در این میان چندین مزیت رقابتی برای گردشگری پزشکی ایران ذکر شده که از «منابع ارزشمند پزشکی، زیرساخت‌ها و مهارت‌های پزشکی» گرفته تا «شباهت‌های فرهنگی و اجتماعی با کشورهای مرزی» را میتوان نام برد.
پتانسیل فراموش شده
شاید دو سال اخیر به دلیل شیوع بیماری کرونا، گردشگری سلامت نیز تا حدودی تحت تاثیر قرار گرفته باشد چون معمولا رفت و آمدهای غیرضروری معمولا صورت نگرفت. اما در سال گذشته براساس آخرین داده‌ها سالانه بین ۵۰۰ تا ۵۵۰ هزار گردشگر از کشورهای همسایه برای مقاصد پزشکی به ایران سفر کرده‌اند. در این میان حدود ۷۰ درصد از گردشگران سلامتی که به ایران سفر می‌کنند در پنج حوزه پزشکی زنان، چشم پزشکی، ارتوپدی، قلب و جراحی زیبایی به دنبال خدمات هستند.
البته براساس ادعای مسئولان رسمی کشور، ایران ظرفیت پذیرش ۲ تا ۲.۵ میلیون گردشگر سلامت به ویژه برای خدمات سرپایی را دارد. و براساس برآوردها هر بیمار خارجی حدود ۳۰۰۰ دلار در ایران هزینه می‌کند و این جدا از سایر خدماتی است که این بیماران و همراهان دریافت می‌کنند. بنابراین توسعه گردشگری سلامت میتواند تقریبا سالانه ۶ میلیادر دلار نصیب کشور کند. البته فعلا این رقم نزدیک به ۱.۲ میلیارد دلار است.
کارشناسان گردشگری و اقتصاددانان موافق هستند که گردشگران پزشکی تا سه برابر بیشتر از میانگین گردشگران تفریحی هزینه می‌کنند، زیرا هزینه‌های مراقبت های بهداشتی بیشتر از هزینه‌های اوقات فراغت است.
منابع اصلی گردشگران سلامت به ایران عراق، افغانستان، آذربایجان و پاکستان هستند که میتواند در صورت ایجاد زیرساخت‌ها، ایران را به قطب گردشگری پزشکی منطقه تبدیل کند. البته بر اساس برخی گزارش‌ها، تعداد گردشگرانی که برای مراقبت‌های پزشکی پیشرفته به ایران سفر می‌کنند در پنج سال گذشته تقریباً ۴۰ درصد رشد داشته است.
چرا ایران جذاب است؟
با این وجود، هزینه‌های پزشکی در ایران به طور قابل توجهی ارزان‌تر از سایر کشورهای منطقه بوده که کلید جذب گردشگران سلامت است. عوامل دیگر کیفیت خدمات و امکانات پیشرفته ما است.
تاکنون برای ۹۸ بیمارستان و ۱۴ شرکت مسافرتی مجوز گردشگری سلامت در سراسر کشور صادر شده است. هدف نهایی ایران این است که تا سال ۲۰۲۵ حدود ۲۵ میلیارد دلار در سال از طریق گردشگری درآمد داشته باشد که حدود ۲.۵ میلیارد دلار آن از طریق گردشگری پزشکی تامین خواهد شد.
افزایش تعداد گردشگران سلامت همزمان با بهبود خدمات بهداشتی و درمانی بوده است به طوری که بیش از ۷۰ درصد گردشگران از کیفیت خدمات دریافتی خود رضایت کامل دارند.
هزینه بالای درمان خصوصی و سیستم‌های بهداشتی با کیفیت پایین در کشورهای منطقه به معنای وجود تقاضا برای خدمات پزشکی در ایران است. کسانی که از کشورهای اسلامی هستند به ویژه جذب ایران می‌شوند زیرا نسبت به کشورهای عربی یا آسیایی که خدمات مشابهی ارائه می‌دهند احساس امنیت و رضایت بیشتری می‌کنند.
مجاورت جغرافیایی، چشمه‌های آب گرم و سرد معدنی در نقاط مختلف کشور و همچنین خدمات بهداشتی کم هزینه و باکیفیت در زمینه های درمان باروری، درمان سلول‌های بنیادی، دیالیز، جراحی قلب، جراحی زیبایی و جراحی چشم کمک شایانی به ایجاد نوین می کند.
با وجود رقابت با ترکیه و امارات، این واقعیت که افراد بیشتری برای مراقبت های پزشکی به ایران سفر می‌کنند، نشانه خوبی است. مقامات ایرانی برای کمک به رونق اقتصاد و کمک به ایجاد شغل، سرمایه زیادی در پتانسیل گردشگری پزشکی قرار داده اند.
مشهد، دومین مقصد گردشگران سلامت در ایران
براساس داده های رسمی مشهد پس از تهران بیشترین گردشگر سلامت را دارد. مشهد به واسطه حرم امام رضا (ع) از جایگاه ویژه‌ای در گردشگری سلامت برخوردار است و مراکز درمانی و کادر درمانی مجهز و هزینه‌های درمانی قابل رقابتی وجود دارد که میتواند در گردشگری سلامت در کشور پیشگام باشد.
ایران دارای نیروی کار با تحصیلات عالی است و پیشرو منطقه ای در توسعه علمی و بهداشتی است. این کشور یکی از پنج کشور برتر جهان در زمینه بیوتکنولوژی است. بر اساس آمار، بیشتر گردشگران سلامت از کشورهای حوزه خلیج فارس، افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و کشورهای آسیای میانه هستند. اغلب برای پیوند اعضا (به ویژه کبد) و برای جراحی های مختلف چشم، جراحی ارتوپدی، آرتروپلاستی زانو، خدمات دندانپزشکی و درمان های زیبایی سفر می کنند.
بیمارستان‌های رضوی (در مشهد، شمال شرق استان خراسان رضوی)، نمازی (در شیراز، استان فارس در جنوب شرقی)، و دو مرکز بهداشتی درمانی در تهران و بیمارستان‌های مرزی از برترین مقاصد گردشگری سلامت ایران هستند.
شیراز جذاب برای عرب‌ها
کلانشهر جنوب غربی شیراز، مرکز استان فارس، در حال حاضر یکی از مقاصد گردشگری برتر ایران است، اما به طور فزاینده‌ای بر گردشگری سلامت و پزشکی به عنوان یک جریان درآمدی اصلی برای تقویت چشم انداز اقتصادی خود در شرایط سخت اقتصادی فزاینده‌ای که کشور با آن مواجه است، تمرکز دارد. این شهر توانسته است تعداد فزاینده ای از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی را به سمت خود جذب کند که به دنبال استفاده از امکانات گردشگری سلامت هستند. انتظار می‌رود گردشگران خارجی این شهر را جذاب‌تر بدانند زیرا به دلیل کاهش قابل توجه ارزش ریال در ماه‌های اخیر در نتیجه اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا، می‌توانند از خدمات آن ارزان‌تر استفاده کنند.
برنامه لغو روادید که توسط ایران برای شهروندان عمان آغاز شده است، در صدد است تا صنعت مسافرت جمهوری اسلامی را به طور عام و بخش گردشگری سلامت به طور خاص تقویت کند.حضور گردشگران بهداشتی و درمانی در استان شیراز موجب جهش ۱۰۸ درصدی بازدید گردشگران خارجی از این منطقه شده است. نقل شده است. این نشان می‌دهد که گسترش برنامه‌های لغو روادید به نفع بخش گردشگری کشورمان خواهد بود.
دورخیز همسایگان جنوبی برای اقتصاد سلامت
در طول سال‌های گذشته، بیشتر کشورهای عربی خلیج‌فارس سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی را در بخش اقتصاد سلامت در مسیری جدید برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود و کاهش وابستگی بودجه خود به درآمدهای نفت خام انجام داده‌اند.
کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی، قطر و امارات موفق شده‌اند به مقصد مهمی برای سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی در بخش پزشکی تبدیل شوند و در عین حال به مقصد گردشگری پزشکی به ویژه کشورهای عربی و منطقه تبدیل شوند. اقتصاد سلامت یکی از بخش‌هایی است که سریع‌ترین رشد را در اکثر کشورهای عربی خلیج فارس دارد و این امر در افزایش تعداد بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و مراکز بستری با تخصص‌های مختلف در این کشورها به وضوح مشهود است.
گردش مالی بخش سلامت در منطقه خلیج فارس از ۶۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۳ به ۷۶ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ و ۸۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ افزایش یافت.
کشورهای حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی، قطر و امارات موفق شده‌اند به مقصد مهمی برای سرمایه گذاری‌های داخلی و خارجی در بخش پزشکی تبدیل شوند و در عین حال به مقصد گردشگری پزشکی به ویژه کشورهای عربی و منطقه تبدیل شوند
امارات متحده عربی
با ارقام و شاخص‌های رسمی و غیر رسمی میتوان امارات را به عنوان پیشرفته‌ترین کشور خلیج فارس در این زمینه طبقه بندی کرد. گزارش اخیر Business Monitor International تخمین زده است که نرخ رشد سرمایه گذاری در بخش سلامت در امارات به ۶۵ درصد رشد را داشته است. این گزارش حاکی از آن است که حجم سرمایه گذاری در بخش بهداشت و درمان تنها طی سال گذشته حدود ۱۷ میلیارد دلار بوده است.
بنابراین انتظار می‌رود، سرمایه گذاری سلامت در امارات در سال ۲۰۲۷ به ۳۳ میلیارد دلار برسد که افزایش ۶۵ درصدی را نشان می‌دهد.بر اساس گزارشات کمیسیون مشترک بین المللی اعتباربخشی مراکز درمانی، امارات متحده عربی از نظر تعداد مراکز بهداشتی معتبر از جمله بیمارستان‌ها که بیش از ۸۵ درصد آنها دارای اعتبار بین المللی هستند، رتبه اول را در جهان دارد.
بر اساس آخرین شاخص رتبه بندی مقاصد گردشگری پزشکی جهان، دبی و ابوظبی به ترتیب در رتبه‌های ششم و هشتم در برترین مقاصد گردشگری پزشکی جهان قرار دارند. همچنین بر اساس شاخص انجمن گردشگری پزشکی مستقر در ایالات متحده، امارات متحده عربی نیز در میان کشورهای عربی خلیج فارس در بین فهرست بهترین مقاصد گردشگری پزشکی در سطح جهان رتبه اول را دارد.
داده‌های وزارت بهداشت ابوظبی نشان می‌دهد که امارت سالانه میزبان بیمارانی از ۹۳ کشور جهان و حدود ۲۰۰۰۰ گردشگر پزشکی است.
عربستان سعودی
وزارت بهداشت عربستان سعودی در سپتامبر ۲۰۲۱ اعلام کرد که حجم سرمایه گذاری در بخش سلامت خصوصی در طول سال ۲۰۲۰ حدود ۴ میلیارد ریال (حدود ۱.۷ میلیارد دلار) بوده است. بر اساس همین آمار، تعداد مراکز بهداشتی خصوصی شامل بیمارستان‌های خصوصی، مجتمع‌های پزشکی، آزمایشگاه‌ها، مراکز رادیولوژی، داروخانه‌ها و مراکز خدمات پشتیبانی از جمله مراکز فیزیوتراپی و مراکز تغذیه به حدود ۱۷ هزار مورد رسیده است
براساس اعلام مقامات سعودی ۹ کشور؛ ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، فرانسه، ژاپن، هند، سوئیس، اسپانیا، کره جنوبی و امارات متحده عربی مایل به سرمایه گذاری در بخش سلامت در عربستان هستند. انتظار می‌رود که ارزش کل سرمایه گذاری‌های سلامت در این کشور تا سال ۲۰۳۰ به حدود ۱۳۲ میلیارد ریال (حدود ۳۶ میلیارد دلار) برسد.
در مجموع شاخص‌های سرمایه گذاری در بخش بهداشت و درمان کشورهای حاشیه خلیج فارس موید آن است که در آینده نزدیک به یکی از منابع اصلی درآمد این کشورها تبدیل خواهد شد، به خصوص اگر حجم سرمایه گذاری در آن افزایش یابد
قطر
میانگین هزینه‌های قطر در بخش سلامت سالانه ۶.۲۳ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که این کشور را به عنوان اولین کشور منطقه از نظر سرمایه گذاری در بخش بهداشت معرفی می‌کند.
بر اساس گزارش مرکز بین المللی تحقیقات مراقبت‌های بهداشتی که در ماه می سال گذشته منتشر شد، قطر در رده بندی بهترین مقاصد گردشگری سلامت در جهان عرب دهم و رتبه ۳۹ جهان را به خود اختصاص داد.
در مجموع شاخص‌های سرمایه گذاری در بخش بهداشت و درمان کشورهای حاشیه خلیج فارس موید آن است که در آینده نزدیک به یکی از منابع اصلی درآمد این کشورها تبدیل خواهد شد، به خصوص اگر حجم سرمایه گذاری در آن افزایش یابد.
نظر شما