جذابیت از دست رفته اسکناس آمریکایی+ نمودار

بازار-  در سال ۱۳۹۷ ارزش دلار آمریکا در برابر ریال جهش سه برابری را  تجربه کرد و در نهایت سال را با بهای ۱۲ هزار و ۹۰۰ تومان به پایان رساند. این در حالی که نوسانات  نرخ ارز در سال ۹۶ تقریبا  خطی مستقیم را طی کرد.   اما شرایط در سال ۹۸ چیزی ما بین دو سال ۹۷ و ۹۶  بود و اگر چه از ابتدای سال، بازار روزهای نسبتا آرامی را سپری کرد. اما  از نمیه دوم سال هر چه به روزهای پایان سال نزدیک می شد، نرخ ها روزانه اما ارام  بالا می رفت.

 اسکناس آمریکایی که سال را با حدود  ۲۰۰ تومان افزایش نسبت به سال قبل آغاز کرده بود، حدود ۱.۵ ماهی مدام در حال صعود بود تا  بهای دلار از ۱۳ هزار و ۱۰۰ تومان  در پنجمین روز فروردین به ۱۴ هزار و ۹۵۰ تومان در ۱۶ اردیبهشت افزایش یافت. اما  به یکباره ورق برگشت  و روند روبه رشد قیمت دلار متوقف شد  و بهای ارز در تیر ۹۸  تا مرز ۱۱ هزار تومان نیز سقوط کرد. البته کانال ۱۱ هزار تومان خیلی  پایدار نماند و قیمت اسکناس آمریکایی  دوباره به کانال ۱۲ هزار تومان بازگشت. ریزش قیمت‌ها در بازار ارز  به قدری بود که  قیمت دلار در بازار به نرخ‌های رسمی در سامانه نیما و سنا نزدیک‌ترین حد خود رسیده بود و برخی آن را قدمی برای تک نرخ شدن ارز در اقتصاد ایران بدانند. سردی بازار در گرمترین روزهای گرم سال  هر روز بیشتر می شد. شاخص ارزی که در خرداد و تیر به ترتیب ۵.۶ درصد و ۸.۶ درصد ارزش خود را از دست داده بود، سومین بازدهی منفی را هم  در مرداد به نام خود ثبت کرد. دیگر نه از سرمایه گذاران بازار ارز خبری بود و صرافی های شلوغ. حجم زیادی از دلارهای خانگی روانه بازار شده بودند. دلارهم دیگر روی کانال ۱۱ هزار تومان جاخوش کرده بود در ششمین روز آبان به کمترین میزان خود از ابتدای امسال یعنی ۱۱ هزار و ۱۸۰ تومان رسید. اما با اصلاح قیمت بنزین، و بهانه هایی همچون  افزایش حجم نقدینگی و کاهش  فروش نفت در اثر تحریم های ناجوانمردانه،  قیمت دلار روندی افزایشی به خود گرفت. و رسما با کانال ۱۱ هزار تومان خداحافظی کرد.

 در شرایطی بهای دلار به یکباره از حدود ۱۱ هزار ۵۰۰ تومان قبل از سهمیه بندی به ۱۱ هزارو ۹۵۰ تومان افزایش یافت  که عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی طی بازدیدی سرزده از میدان فردوسی تهران اعلام کرده بود همه چیز در کنترل بانک مرکزی است و دلار دوباره تنش‌زا نمی‌شود. اما افزایش قیمت دلار به ۱۲ هزار و ۹۷۰ تومان در آخرین روز فصل پاییز نشان می‌داد که بازار اعتنای چندانی به این گفته ها نکرده است. بالاخره با رسیدن فصل زمستان و آغاز سال نو میلادی طبق روال همیشه بازار ارز هم با تحرکاتی همراه بود و دلار بعد از مدت‌ها دوباره به کانال ۱۳ هزار تومان بازگشت تا نشان دهد  رفتن و سر زدن همتی به مغازه های  میدان فرودسی دیگر راه چاره نیست. هر چند که نباید نقش بانک مرکزی  در کند کردن سرعت گردش پول در بانک ها و محدود کردن  جابجایی پول از مسیر پوزهای خارج از کشور را نادیده گرفت.  

 با این حال هر چه به پایان سال نزدیک می شدیم نه فقط بازار که  صرافی های رسمی بانک ها نیز با  شیب حساب شده ای  قیمت ها را به بالا می بردند و در شرایطی که گمان میشد دوران تنش ارزی به پایان رسیده دلار دوباره در مدار صعود قرار گرفته و بهمن را با قیمت ۱۴ هزار و ۲۰۰ تومان به پایان رساند.

در این میان برخی دلیل این رشد قیمت را افزایش تقاضای پایان سال دانسته و برخی دیگر جوسازی و بهانه تراشی دلالان و سفته‌بازان بازار ارز را دلیل گرانی عنوان می کنند. والبته هستند کسانی که قرار گرفتن دوباره ایران در لیست سیاه FATF  و محدود تر شدن دسترسی ایران به دلارهای خارجی را  بهانه اصلی می دانند. البته عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در مصاحبه‌های مکرری که که روزهای نخست اسفند داشت، علت رشد قیمت ‌دلار را کاسبی دلالان با ‌FATF‌ دانسته و گفته است که ‌FATF‌ هیچ ارتباطی با قیمت ارز ندارد و بانک ‌مرکزی به‌زودی قیمت دلار را به زیر ١۴‌هزار تومان برمی گرداند.   همتی همچنین بلافاصله پس از تصمیم‌گیری FATF  درباره ایران در صفحه اینستاگرامی‌اش نوشت: «عملکرد بانک مرکزی در یک سال گذشته این اطمینان خاطر را نزد مردم ایجاد کرده که چنین وقایعی مشکلی برای تجارت خارجی ایران و ثبات نرخ ارز  ایجاد نخواهد کرد.» اما بازار ارز چندان به این گفته ها اکتفا نکرد.  هم زمان انتشار ویروس کرونا با قرار گرفتن ایران در لیست سیاه موجب شده که دلار سال را با قیمت حدود ۱۵ هزار و ۸۰۰ تومان به پایان برساند.

حال سوال اینجاست که آیا قیمت ارز در سال آینده بازهم در مدار صعودی قرار می گیرد. هرچند که برخی از فعالان بازار می گویند به دلیل تشدید فشارهای اقتصادی، قیمت اسکناس آمریکایی در سال ۹۹ هم روند صعودی به خود می گیرد اما میثم رادپور کارشناس و تحلیل گر بازار ارز بر این باور است که اقتصاد ایران کشش افزایش بیشتر را ندارد.  او به بازار می گوید : «قدرت نقدینگی مردم به شدت کاهش پیدا کرده و در چنین شرایطی رشد دوباره  رشد قیمت دلار غیر منطقی به نظر می رسد. او که معتقد است بازار ارز در سال ۹۸ بازار با ثباتی را تجربه کرده است، امیدوار است که در سال ۹۹ هم این آرامش نسبی ادامه پیدا کند.

 بدیهی است این آرامش نسبی  در قیاس با تحولات  بازاربورس بسیار منطقی به نظر می رسد  با این حال برخی بر این باورند که به دلیل ناتوانی در کنترل رشد نقدینگی، و اثار رکودی  سطح تغییرات نرخ های  خارجی به میزان موفقیت  سیاست های دولت  در جذب و نگهداشت نقدینگی در بازارهای موازی  است.  
همچنین اثار  کرونابر اقتصاد جهان نیز یکی از مولفه های مهم در اقتصاد کشور  خواهد بود زیرا  طولانی شدن  روند درمان و یا حذف  کرونا از کشورهای جهان  کاملا در  میزان صادرات و کسب درآمد های ارزی ما موثر بوده و  لذا این عامل خارجی نیز در کنار سایر عوامل داخلی همچون  نحوه مدیریت نقدینگی،   سطح دسترسی کشور به ارزهای خارجی، میزان گرایش مردم به بازار ارزهای خارجی، بورس، مسکن و...   همگی از عوامل موثر در نوسانات  قیمت ارزهای خارجی در داخل خواهد بود. همچنین مدیریت منابع بودجه ای  از سوی دولت نیز  در نوسانات  قیمتی  در این بازار  موثر خواهد بود  با این حال پیش بینی می شود که در سال اینده به رقم   افزایش دامنه نوسانات تغییر قیمت ها کمتر از   نرخ  تورم  بسیار محتمل  خواهد بود.

نمودار مقایسه ای  ارزش قیمت دلار به تومان در سه سال اخیر